'Vrouwen mogen niet boos zijn'

De laatste voorstelling Op de barricade van het hart heeft ze voorlopig gespeeld, schrijver en theatermaker Elfie Tromp barst intussen uit het witte Victoriaanse zwangerschapskorset dat ze op het podium draagt. “Ik vond het mooi dat je iemand uit het keurslijf ziet spatten, letterlijk, omdat ik steeds dikker werd,” vertelt ze. “We kozen voor wit omdat dat de kleur is van een protestbord en van het feminisme.” En zo staat het korset symbool voor de hele voorstelling, waarin Tromp zich in protestliederen en scènes kwaad maakt om de structuren die vrouwen nog altijd onderdrukken, maar ook op zoek gaat naar tederheid en liefde.

“Omdat er geen uitlaatkleppen zijn en het niet geaccepteerd wordt als een vrouw zegt: ‘Ik ben kwaad, wat de fuck flik je me nou?’. Of tegen haar eerste seksuele partner zegt: ‘Hallo, je doet me pijn’, omdat dat zogenaamd bij de ontmaagding hoort. Mannen mogelijk schaamtelozer boos zijn. Dan is het, ‘hij spreekt uit emotie’ of ‘hij is daadkrachtig’, terwijl we bij een vrouw al snel zeggen ‘wie denkt ze wel dat ze is’ of ‘ze is hysterisch’.”

“Actievoeren! Samenkomen, het erover hebben, schaamte opheffen. Dat is de eerste stap, het gevoel van persoonlijk falen wegnemen. Want je wordt altijd gevormd door het weefsel van de tijd en het weefsel van de maatschappij, of je dat nou wilt of niet. Als je die structuren ziet, kun je je afvragen: kan ik deze structuur voor me laten werken, of moet die veranderen en wat is daarvoor nodig?”

“Ik zing graag en wilde dat voor deze voorstelling verder ontwikkelen. Toen kwam ik allemaal parels van liedjes tegen van totaal vergeten protestzangers, zoals Coby Schreijer, die een belangrijke rol heeft gespeeld in de vrouwenbeweging en als eerste zong over gelijke betaling, menstruatie en de menopauze. Zij zag er een beetje uit als een mollige moeke met een praktisch kapsel, dus in de voorstelling vraag ik: was zij gewoon niet sexy genoeg om te onthouden? Maar ook anderen worden lang niet genoeg onthouden, zoals Bram Vermeulen van Neerlands Hoop die prachtige anti-oorlogsliedjes heeft geschreven. Ik wilde die protestliedjes afstoffen en naar deze tijd brengen om te laten zien dat we niet alleen staan. Er staat nu een enorme protestgeneratie op, waar ik heel blij van word, maar die moet zich ook onderwijzen en realiseren in welke traditie ze staat en wie haar voorging.”

“Via via vooral. Een grote rol heeft het boek van Laurens Ham gespeeld, Op de vuist (2020), een vuistdik naslagwerk, maar heel toegankelijk geschreven. Ik heb daar echt met plezier in zitten lezen.”

“Ik heb met verschillende zangers en muzikanten nieuwe protestliedjes geschreven voor deze tijd, met Hang Youth heb ik bijvoorbeeld twee nummers gemaakt die ook in de voorstelling zitten. Het was heel leuk om in de podcast een kijkje te krijgen in de keuken bij anderen, want iedereen heeft een ander maakproces. Aan Eva van Manen, die over dezelfde thema’s zingt als ik, vroeg ik bijvoorbeeld hoe ze ervoor zorgt dat mensen naar haar toe buigen als ze zingt, in plaats van een beetje terugschrikken, zoals ze bij mij doen, omdat ik fel overkom. Ze dacht even na en zei: ‘het geheim van zacht zingen is dat je gewoon niet hard zingt’. Wauw, dacht ik, ik zing nooit zacht, maar altijd uit volle borst. Dus heb ik een nummer gemaakt, ‘Vonken het leven’, dat ik heel zacht zing, heel klein. De tekst is best heftig, ‘zet de fik in wat je stoort, zet de fik in hoe het hoort’, maar iedereen is helemaal mee. Inderdaad, de fik erin!”

“Ja, zeker! Dat nummer heb ik als eerste uitgebracht omdat ik weet hoe de media werken: die zijn traumageil. ‘Heb je iets naars meegemaakt, wil je vertellen hoe naar het was?’ Als ik aandacht wil voor deze voorstelling, moet ik met de billen bloot, dacht ik."

"In de voorstelling vertel ik over hoe ik verliefd ben geworden op een oudere man en hij op mij. Tenminste, ik heb het liefde genoemd totdat ik zelf dertig werd ­– hij was dertig en ik veertien toen het begon. Toen ik zijn brieven teruglas dacht ik: oh, wij kenden woorden als grooming, machtsverhoudingen en metoo toen nog helemaal niet, twintig jaar geleden. We hadden alleen het geromantiseerde beeld van Elvis Presly met Priscilla of André Hazes met Rachel, die allebei vijftien waren. In veel liedjes worden scheve machtsverhoudingen bezongen en de vrouwelijke maagd centraal gesteld. Dat heeft me echt gevormd, mijn denken en mijn rol in de liefde. Om dat narratief van mij te maken, moest ik erover zingen.”

“Ja, zeker. Het was tijd om het los te laten. Het voelt ook heel actueel omdat ik moeder word en er een meisje aankomt. Aanvankelijk moest ik daar om huilen; ik ben super blij en vind het leuk dat het meisje wordt, maar dacht ook, het was in deze wereld zo veel makkelijker geweest als het een jongen was geweest.”

“Ik hoop dat zij de woede mag omarmen en er niet om wordt afgekeurd. Woede is heel belangrijk, want het houdt je veilig en laat zien waar je persoonlijke grenzen liggen. We fetisheren positieve gevoelens in onze maatschappij, zoals liefde en harmonie. Wat ik haar hoop te geven, en de mensen die de voorstelling zien, is een gebruiksaanwijzing hoe je woede te gebruiken zonder dat je zelf opbrandt. Hoe je woede aan te kijken en toch gelukkig te zijn.”

“Ja, gelukkig kan dat. Liefde en woede gaan hand in hand.”

Onder vrienden van HUMAN verloten we vijf exemplaren van Al die liefde en woede van Ianthe Mosselman. Reageer vóór 18 mei 2023 om kans te maken via deze link.