Valentijnsdag: over verwachtingen en altijd verlangen naar meer

Vandaag, op Valentijnsdag, in aflevering 2, staat je reporter leeftijdszaken stil bij gestrande huwelijken. Want wanneer is de liefde op zijn waarst? Als hij begint of als hij eindigt?

NOS.nl op 4 februari 2020: 'Marco Borsato (53) en Leontine Ruiters (52) trouwden in 1998. Op Facebook zegt Marco Borsato: 'Na een huwelijk van meer dan twintig jaar hebben we met pijn in onze harten besloten om uit elkaar te gaan.' Ook vraagt hij iedereen 'om ons en de kinderen rust en privacy te geven.' Het stel, dat werd beschouwd als hét showbizzkoppel van Nederland, heeft drie kinderen, van 17, 18 en 21 jaar.'

Valentijnsdag is een dag om de stoïcijnen uit de kast te trekken, om de verwachtingen flink te temperen. Want alleen dan valt het mee ('niks gekregen, behalve van mijn moeder, wie weet volgend jaar!'). Anderzijds: wie zijn verwachtingen de kop indrukt, of zelfs negatieve verwachtingen koestert ('ik krijg toch niks'), zet met zijn grafgezicht mogelijk het 'nocebo-effect' in werking: het zal wel niks worden – en zie je wel, het wordt ook niks. Valentijnsdag is een onmogelijke dag omdat hij bestaat bij gratie van de onvervulde verwachting.

Dat we met zulks een grote hartstocht de gestrande huwelijken van BN'ers volgen heeft te maken met de louterende spiegel die ze ons voorhouden: zij kunnen het óók niet. Daarnaast vormen BN'ers en hun seksuele 'overtredingen' een projectiescherm langs welke wij veilig kunnen praten over de liefdesnorm die we zelf hanteren of waarvan we vinden dat iedereen die zou moeten hanteren: 20 jaar leeftijdsverschil en een geheime relatie, kan dat wel (Bridget Maasland en André Hazes)? Vreemdgaan, wat vinden we daar eigenlijk van (vul maar in…)? Het huwelijk van Pamela Anderson dat 12 dagen heeft geduurd (20 januari 2020 – 2 februari 2020) en dat werd beëindigd per sms – idioot toch? Enzovoort.

Iets voor de rubriek ditjes en datjes, zou je zeggen - zo niet het gestrande huwelijk van Marco Borsato en Leontine Borsato – dat het NOS-nieuws haalde. Het gerommel in de liefde is meestal pas van publiek belang als het private het politieke of maatschappelijke belang gaat raken – denk aan affaires rondom presidenten, leden van het Koningshuis, Kamerleden of priesters. Nu torsen de Borsato's gezamenlijk een hoop goede doelen op de schouders, maar toch: waarom is dit nieuws van nationaal belang?

Ook de duur van het huwelijk die we in het bericht over ons uitgestrooid kregen, heeft iets merkwaardigs: alsof het een in memoriam betreft: Marco en Leontine Borsato (1998 - 4 februari 2020). En dat vond ik eigenlijk wel weer mooi: dat het huwelijk een eigen geboortedatum en een sterfdatum krijgt, een leeftijd dus, en dat, zoals het overlijden van beroemde personen, ook het overlijden van een huwelijk nieuwswaardig is. Zoals wij mensen een begin en een einde kennen, zo ook de liefde. Al doet de beeldvorming ons natuurlijk graag anders geloven. Daar regeert niets minder dan het streven naar oneindigheid. Zoals Marco Borsato het zelf mooi typeerde in het nummer Kleine oneindigheid: 'waar alles ontstaat en waar niets ooit verdwijnt', en 'waar de klok één keer slaat elke eeuwigheid'.

In het licht van zo'n ambitie wordt het stranden van een huwelijk al snel als een falen opgevat. Saskia Noort schreef terecht in háár in memoriam voor het huwelijk van Marco en Leontine: 'Wanneer twee mensen zo lang bij elkaar zijn gebleven, er uit liefde kinderen zijn geboren die zich tot gelukkige volwassenen hebben ontwikkeld, is er dan sprake van falen, omdat de partners besluiten ieder hun eigen kant op te gaan? Ik vind dat we er mee op moeten houden dit zo te benoemen.'

Eens. En wellicht dat we de beeldvorming langzamerhand ook gaan aanpassen aan de realiteit. Want er waait inmiddels een heuse echtscheidingsgolf over ons heen in beeld en klank. In Roels Sofasessies (hierover schreef ik uitvoeriger in dit stuk) kreeg het gestrande BN'er huwelijk zelfs een filosofische kant, toen Roel opbiechtte dat Alain de Bottons kleine studie over de eindige liefde hem er doorheen had gesleept. Marriage Story was dé Netflix vechtscheidingshit van het jaar en Tim Douwsma kwam met zijn kinderboek over scheiden (Tim ertussen in).

Nu kan je zeggen: mooi dat we onze obsessie met eeuwigdurende liefde eindelijk loslaten, zodat ideaal en praktijk beter op elkaar zijn afgestemd. Maar de Deense filosoof Svend Brinkmann legt op zijn beurt weer mooi uit in de Human-serie Dus ik ben er nog waarom het streven naar die ene, langdurige relatie van zoveel waarde blijft en de pijn zo groot kan zijn bij het beëindigen daarvan: het gaat immers om het loslaten van je levensgetuige. Iemand die jou heeft gekend, en jij diegene, die alle fasen van je leven heeft meegemaakt. Van die categorie zijn er gewoonweg niet veel in een mensenleven. Mooi gezegd, en waar ook. En daarom is het rouwen wel degelijk op zijn plek. Niet omdat het stranden falen is, maar omdat verandering ook afscheid nemen is.

's Werelds beroemdste relatietherapeut Esther Perel, biedt in haar werk een visie op relaties die veranderlijkheid, kleine en grote rouw, levenslust en het streven naar lange duur combineert. Wie al 20 jaar bij elkaar is, heeft in feite al drie huwelijken achter de rug, stelt ze: bijna drie keer een cyclus van 7 jaar. Een langdurige huwelijk bestaat uit meerdere kleine in memoriams en wedergeboorten. Vreemdgaan daarin is niet per se een afwijzing van de partner, maar het herontdekken van een nieuw zelf. Mooie opbeurende gedachten op een Valentijnsdag, die grote dag van de verwachtingen, waarop wij onvermijdelijk een beetje treuren én altijd blijven verlangen naar meer.

In deze serie schrijf ik over hoe wij denken over leeftijd in het westen en oosten – ik ben je reporter leeftijd-zaken. Zelf ben ik trouwens 48 (net), moeder van een dochter van 10, dochter van een moeder van 77 en van een vader die 76 werd, ik heb een 6 jaar oudere vriend, en een 6 jaar jongere ex. Reageren? Graag, maar alleen onder vermelding van leeftijd en je overpeinzingen daarbij: post@stinejensen.nl.