Wat de mensen echt willen is geen kennis, maar zekerheid. We doen er goed aan ons deze uitspraak van filosoof Bertrand Russell in de oren te knopen. Want het is deze hang naar zekerheid die ons gestort heeft in wat we tegenwoordig het Antropoceen noemen.
Antropoceen
Waar hebben we het over wanneer we het over het Antropoceen hebben? Kortgezegd komt het erop neer dat de mens de bepalende geologische factor geworden is. Over wanneer het Antropoceen precies begon lopen de meningen uiteen. De meesten houden het op de Industriële Revolutie, maar volgens de Amerikaanse filosoof Timothy Morton moeten we een stuk verder terug: de Neolitische Revolutie van dik tien millenia geleden, het begin van de landbouw.
Wij zijn nog steeds Mesopotamiërs
Volgens Morton zijn wij allemaal nog steeds Mesopotamiërs, nog steeds op zoek naar een manier om onze leefomgeving onder controle te krijgen en zo tot meer bestaanszekerheid te komen. De natuur, dat werd de ander, en die spanden we voor ons karretje. En ondertussen vergaten we dat we onverminderd overgeleverd zijn aan alle mensen, dieren en dingen waarmee we onze planeet delen. De tragiek, zo schrijft Morton in Dark Ecology: For a Logic of Future Coexistence, is dat we in onze poging om om ons lot – verknooptheid, afhankelijkheid – te ontlopen, er nog steviger aan vastgeketend zijn. En we worden niet vrolijk van wat we zien: "We become Oedipus putting his eyes out because he sees clearly."
Terughoudendheid
Nu de 'vruchtbare sikkel' waar de Neolithische Revolutie ooit begon aan het verwoestijnen is, doen we er goed aan niet nog meer controle te zoeken. We moeten onze afhankelijkheid en verknooptheid erkennen en ons verre houden van het idee dat we zouden weten wat het juiste is om te doen. Ons past deemoed. De Nederlandse filosoof René ten Bos stelt voor dat we 'reflexieve terughoudendheid' in acht nemen. Beteugel het verlangen, de drang tot toe-eigening, tot bezit, ook in het denken. Want we weten domweg niet precies waar we heen moeten. Maar dat betekent niet dat we niets moeten doen. We moeten 'dwalen in het antropoceen', zoals Ten Bos dat noemt. Niet nogmaals proberen onze omgeving naar onze hand te zetten, maar een intieme relatie aangaan met de omgeving waarin wij co-existeren.