Nederland, 40.7. België, 40.6. Duitsland, 41.5. Frankrijk, 42.6. Overal werden afgelopen maand (voor de zoveelste keer in korte tijd) hitterecords gebroken. En niet zomaar met een beetje, maar met uitzonderlijk grote marges. De opwarming gaat nu zo snel dat zelfs de huidige al bijgestelde klimaatmodellen het niet kunnen bijbenen. De klimaatcrisis is hier. En dit is pas het begin.

Inmiddels heeft de extreme Europese hittegolf van juli Groenland bereikt. De hoeveelheden smeltwater zijn ongekend. Hoeveelheden die volgens de huidige klimaatmodellen pas voor 2070 voorspeld werden. En om het nog even wat erger te maken: de gigantische veenbranden die op dit moment in het Noordpoolgebied woeden, hebben nu al meer koolstofdioxide uitgestoten in 2019 dan in elk ander jaar sinds 2003. Een slecht teken in de strijd tegen gevaarlijke klimaatverandering.

Ja, het is nu serieus. En het is de hoogste tijd dat we de ongemakkelijke waarheid onder ogen gaan zien: dat de ecologische crisis waar we nu inzitten scary as hell is en dat we voor de gigantische uitdaging staan om onze planeet leefbaar te houden. De komende jaren zullen cruciaal zijn. Volgens een recent bericht van de BBC is er een groeiende consensus dat we tot ongeveer eind 2020 hebben voor maatregelen om een 'hothouse'-aarde te voorkomen. Geen jaren dus, maar 18 maanden om onze toekomst veilig te stellen.

Jarenlang is verteld dat klimaatverandering een langzaam proces is dat zich over decennia of zelfs eeuwen ontvouwt. Dat verhaal klopt niet meer. 

Laatst, op een verjaardag, sprak ik een wat oudere dame. Ze vroeg mij wat ik in het dagelijkse leven deed en ik vertelde haar dat ik mij voornamelijk bezighield met klimaatverandering. Ze keek enigszins meewarig naar mij en toen zei ze iets in de trant van: 'Tja, daar zijn nogal wel wat meningen over hé. Nou, ik zeg je eerlijk: ik ga echt niet op mijn oude dag nog een warmtepomp van 18.000 euro kopen. De jeugd moet er maar wat op gaan vinden.'

Er viel een ongemakkelijke stilte. Ik wist niet zo goed wat ik moest terugzeggen, dus glimlachte ik beleefd en begon maar over de lekkere rode wijn. Geen zin in een verhitte discussie. En ergens diep van binnen begreep ik haar reactie ook wel. Jarenlang is haar en velen met ons immers − onder andere door onze eigen regering − verteld dat klimaatverandering een langzaam proces is dat zich over decennia of zelfs eeuwen ontvouwt. We zagen beelden van ijsberen en we lazen verhalen met daarin uitspreken als 'eind deze eeuw' en 'toekomstige generaties zullen de gevolgen ervan ondervinden.' Dat was hét dominante narratief over klimaatverandering. Maar dat verhaal klopt niet meer.

Het nieuwe verhaal is nu ongeveer als volgt: ons klimaat en milieu is nu in een rap tempo gevaarlijk ontwricht. We hebben niet veel tijd meer om een ecologische en dus ook humanitaire catastrofe af te wenden, daarom is het van groot belang om nu adequaat te reageren zoals we dat bij een noodgeval ook zouden doen.

Het probleem is echter dat niet alleen die oude dame, maar het merendeel van ons nog steeds de ernst van de situatie onderschat, onderdrukt of rondweg ontkent. Uit een onderzoek van Ipsos in 2018 in 37 landen blijkt dat de respondenten in al die landen de gemiddelde temperatuurstijging van de afgelopen decennia behoorlijk onderschatten. Met name Nederlanders zijn kampioen in het onderschatten. Dit komt overeen met een groot Europees onderzoek naar de percepties van burgers met betrekking tot klimaatverandering. Ook daaruit blijkt dat de meeste mensen wel geloven dat klimaatverandering plaatsvindt, maar schalen ze de ernst ervan relatief laag in. Men is volgens de onderzoekers 'somewhat worried'.

© Brainwash

Hoe anders is het overigens bij de jongere generaties. Uit een recent verschenen wereldwijde enquête van Deloitte blijkt dat zowel de generatie Millenials (geboren tussen 1983 en 1994) als de generatie G en Z (geboren tussen 1995 en 2002) het klimaat en milieu stevig op nummer één hebben staan, als hun grootste zorg. Wat voor een oudere generatie wellicht nog moeilijk te bevatten is, is voor de jongere generatie die opgroeit in een wereld waarin jaar op jaar het ene extreme het andere opvolgt, zo klaar als een klontje.

Ja, klimaatnieuws is deprimerend. En zoals we ook graag confrontaties in relaties vermijden, negeren we deprimerende nieuwskoppen en gaan we ongemakkelijke gesprekken uit de weg, zelfs als ze belangrijk zijn. In plaats daarvan trekken we ons het liefst terug door over onderwerpen na te denken die ons gelukkiger maken.

Dit alles is heel begrijpelijk en menselijk. Maar het helpt ons niet echt verder. Sterker nog: het is zelfs gevaarlijk. Want zo lang we met z'n allen struisvogelgedrag blijven vertonen, hoe groter de kans wordt dat het niet goed met ons afloopt. Onze regering zegt in het klimaatakkoord 'we nemen rustig de tijd'. Daarmee zegt ze eigenlijk tegen ons 'het valt allemaal wel mee'. Maar het valt helemaal niet mee. En de regering weet zelf ook dat dat onzin is. We zullen nog veel meer moeten doen en het ambitieniveau flink moet opschroeven. De tijd van gradueel naar een duurzame wereld groeien is echt op, we zullen snel, groots én exponentieel moeten gaan denken en handelen.

Het feit dat steeds meer mensen in rap tempo wakker worden, mede door de ongelofelijk snelle en succesvolle opkomst van wereldwijde klimaatbewegingen zoals YouthforClimate en Extinction Rebellion, is hoopgevend. Ook is het bemoedigend om te zien hoe snel een grootschalig en radicaal plan als de Green New Deal terrein wint in zowel Amerika als Europa (een recente poll laat zien dat het merendeel van het Amerikaanse publiek al voor is). Als we de aarde in recordtempo kunnen opwarmen, dan kunnen misschien ook wel in een razend tempo omschakelen naar een 'noodtoestand modus', waarbij we de handen ineenslaan om ons hachje te redden.

'Het is al te laat', denk je misschien nu ergens. En inderdaad: ingrijpende klimaatverandering kunnen we niet meer voorkomen. Maar, zoals de Amerikaanse klimaatjournalist David Wallace-Wells terecht zegt: 'Klimaatverandering is geen kwestie van alles of niets. We bepalen zelf hoeveel we de aarde opwarmen, afhankelijk van onze uitstoot. Het wordt erger naarmate we meer broeikasgassen in de atmosfeer stoten. Hoe warm het ook wordt, het kan de jaren daarna altijd nog warmer worden. Hoe meer opwarming, hoe meer lijden. Hoe minder opwarming, hoe minder lijden. De keuze is aan ons.'

Dus: wil je actief onderdeel worden van de geschiedenis en een bijdrage leveren aan de grootse strijd die de mensheid ooit zal moeten leveren? Dan is dit nu het moment om in te stappen. Meld je aan, 'steek' je naasten aan en eis het (bijna) onmogelijke van de politici, je baas en jezelf. En doe dat vooral ook met trots én plezier. Want wat heb je te verliezen? Inderdaad: alles.