Milieudefensie kondigde op 2 augustus 2016 aan de Nederlandse staat voor de rechter te slepen. De staat doet namelijk te weinig om de luchtkwaliteit in Nederland te verbeteren.
Hogere luchtkwaliteit graag!
Keihard wetenschappelijk onderzoek toont aan dat vieze lucht direct leidt tot meer doden. Nederland voldoet niet aan door de Europese Unie vastgestelde luchtkwaliteitsnormen – en in de verste verten niet aan de strengere internationale normen. Terwijl schonere lucht, zo stelt Milieudefensie, makkelijk is te bereiken door simpele maatregelen. Kortom: de Nederlandse staat brengt onnodig het leven van haar burgers in gevaar en pleegt daarmee een onrechtmatige daad. Daarom moet de aansprakelijkheidsrechter de staat bevelen actie te ondernemen.
De democratie in gevaar?
Een razend interessante zaak, om allerlei redenen. Eén daarvan: Veel juristen vinden het verkeerd om via de rechter ander overheidsbeleid af te dwingen. Het zou in strijd zijn met ons beginsel der machtenscheiding, dat dicteert dat alleen de wetgever de wet maakt. De wetgever is immers democratisch gekozen. De rechter (die wordt benoemd, niet gekozen) mag de wet alleen maar toepassen. Stel je voor, dat je naar de rechter kunt stappen voor ieder wetje waar je het niet mee eens bent, dat de rechter dan de wet kan voorschrijven… Dan komt de democratie in gevaar!
Moderne democratie
Die angstkreet valt nader te bezien. De door de Europese Unie vastgestelde luchtkwaliteitsnormen, waar Milieudefensie zich op beroept, die zijn hier bindend recht. Het lijkt erop dat de bange juristen ook ouderwetse juristen zijn. Nederland is allang geen nationale rechtsorde meer, maar ook onderdeel van een Europese rechtsorde. Dat betekent dat de Nederlandse rechter Europese wetten kan, nee: moet toepassen. Ook jegens de Nederlandse staat. Onze democratie heeft de Nederlandse buitengrenzen overschreden.
Minder democratisch
Beklemmend blijft dan wel de gedachte – onder andere nog duidelijk gearticuleerd tijdens het Brexit-debat – dat Europese wetten misschien minder democratisch gelegitimeerd zijn dan onze nationale wetten…
In de studio van Brainwash Zomerradio praat Laura Burgers verder over de democratische legitimiteit van rechterlijk optreden met betrekking tot milieu-aansprakelijkheid.