'We zoeken de grenzen van de monogamie op'

“Ik vind het zo’n leuk idee dat er koppels zijn die onderweg naar Frankrijk samen naar de podcast luisteren en tegen elkaar zeggen: hoe denken wij eigenlijk over monogamie?” Want zo’n gesprek beginnen is best lastig, vertelt podcastmaker Carolien Borgers. “Het is eng om het onderwerp aan te snijden, omdat het voelt of je iets kapot wilt maken wat heel is.” Terwijl het juist heel goed kan zijn om je af te vragen of monogamie wel bij je past, of dat er andere relatievormen zijn die beter aansluiten bij je verlangens.

Ook zelf worstelde Borgers met die vragen. Een lange monogame relatie liep stuk omdat ze zich aantrokken voelde tot anderen, maar ook een open relatie bleek niet makkelijk. Het ideaal van één seksuele en emotionele partner met wie je alles deelt, zat diep in haar verankerd, merkte ze, "terwijl ik rationeel snap dat wij mensen niet monogaam zijn." In de vierdelige podcast Over Spel onderzoekt Borgers daarom waar het monogame ideaal eigenlijk vandaan komt en of we het open kunnen breken. Ze spreekt met deskundigen, psychologen, sociologen en met ervaringsdeskundigen over overspel, verlangen en verbinding.

“Ik denk dat de ongemakkelijke waarheid is dat monogamie vooral een praktisch en religieus ideaal is. Monogamie hangt natuurlijk sterk samen met het huwelijk, daar spreek ik in de podcast over met historicus Lotte Houwink ten Cate. Zij vertelt dat het huwelijk een heldere manier was om ervoor te zorgen dat een man zijn bezit over zou dragen op zijn kind. Dat kon alleen als hij zeker wist dat zijn vrouw niet met andere mannen naar bed was geweest.”

“Maar er is ook een meer positieve kijk op waarom de mens zich steeds monogamer is gaan ontwikkelen, volgens de evolutionaire biologie. Het vergroot bijvoorbeeld de overlevingskansen van kinderen omdat de man bij de vrouw en het kind zal blijven om die van eten te voorzien. Monogamie was een beschermingsmechanisme om als eenheid bij elkaar te blijven.”

“Ja, dat is misschien wel de reden dat ik deze podcast heb gemaakt. Als mannen vreemdgaan hoor ik zo vaak ‘mannen hebben nou eenmaal veel sperma en vrouwen hebben maar één eitje, dat is nu eenmaal biologisch zo bepaald.’ Ik denk dat zo’n stigma voor zowel mannen als vrouwen heel beperkend is, ook in relaties. De man moet de hele tijd maar willen, terwijl sommige mannen niet altijd zin hebben en sommige vrouwen juist veel seksueler zijn dan hun partner. In werkelijkheid verschillen mannelijke en vrouwelijke seksualiteit en verlangen weinig van elkaar, zegt seksuoloog Anna Marah Jansen in de podcast. Dat vond ik echt een openbaring.”

“Onderzoek naar opwinding bij vrouwen is ook heel interessant. Daarin zie je dat vrouwen zelf aangeven dat ze niet opgewonden zijn als ze bepaalde beelden bekijken, terwijl de meetapparatuur laat zien dat ze dat lichamelijk wél zijn. Het is best shocking dat vrouwen zo weinig kennis hebben over hun eigen verlangen dat ze hun eigen opwinding niet als zodanig detecteren.”

“Ja, dat zou goed zijn, denk ik. In vriendschappen doen we dat al. Je kunt wel duizend vrienden hebben en we vinden het normaal dat je met de ene vriend andere dingen doet dan met de andere. Dat doet niets af aan de hoeveelheid vriendschap die je voelt.”

“Wat betreft liefde hebben we geleerd om te denken dat één persoon al onze liefde moet krijgen, dat is het romantische ideaal. We denken ook steeds meer dat één partner alles voor ons moet zijn. Dat heeft ermee te maken dat we steeds verder geïndividualiseerd zijn geraakt. Waar we vroeger een community hadden, een kerk, vakbond of buurt, hebben we nu een partner die in alles moet voorzien. Dat is heel veel druk. Het is dus niet zo gek dat mensen juist in deze tijd op zoek zijn naar nieuwe relatievormen.”

“Nou, vrij slecht. Ik vond het heel moeilijk en merkte dat het monogame denken heel diep ingebakken zat in mijn eigen denken en voelen. Zodra mijn partner iets deed met iemand anders, dacht ik dat dat iets over mij zei. Ik vind het heel dapper als mensen hun relatie opengooien of polyamoureus leven, want dan moet je echt aan de slag met dat gevoel van jaloezie. Je moet je afvragen waarom je de acties van iemand anders op jezelf betrekt. Waarom je bijvoorbeeld jaloers bent terwijl je partner heeft gezegd: ‘Dit is niet omdat ik jou niet meer sexy vind, maar omdat ik een meervoudig iemand ben en soms behoefte heb aan deze manier van seks of flirten’.”

“Ja, mensen oordelen vaak dat je wel een soort rupsje-nooit-genoeg zal zijn of dat er iets mis met je is als je met meerdere mensen een relatie hebt. Omdat het normaal gevonden wordt om je aan één partner te verbinden. En ja, het is ook gevaarlijk, want het tornt aan ons idee van hoe de maatschappij is ingericht.”

“Ik denk dat de enige manier om van die vooroordelen af te komen is om na te gaan waar het monogame ideaal vandaan komt en ook in ogenschouw te nemen dat de meeste culturen in de wereld niet monogaam zijn. We moeten het idee loslaten dat dit nu eenmaal is hoe de mens zich heeft ontwikkeld, want dat is niet zo.”

“Omdat ik wilde laten zien dat verbinding op heel veel verschillende manieren kan ontstaan, niet alleen in de romantische monogame liefde. Uiteindelijk willen we allemaal gehoord en gezien worden, dat is een heel menselijke behoefte en dat kan ook in kink of bdsm. Daarover bestaan heel veel vooroordelen, zo van, dan zal er wel wat mis met je zijn. Maar zodra je echt luistert naar mensen, kun je ze begrijpen – dat is ook de kracht van podcast. Marco vertelt heel mooi over hoe hij in de kinkscene ultieme verbinding ervaart. In die aflevering spreek ik ook met iemand die al twaalf jaar een affaire heeft met een getrouwde man en zich enorm met hem verbonden voelt. In de publieke opinie wordt dat gezien alsof je jezelf tekortdoet, maar zo voelt deze vrouw dat helemaal niet.”

“Ik ben vooral tot de conclusie gekomen dat vertrouwen en veiligheid het allerbelangrijkste zijn in een relatie, in welke vorm dan ook, of het nou open, poly of monogaam is. Want ook binnen een open relatie kun je iemand bedriegen door z’n grenzen niet te respecteren. Daar gaan we als mensen gewoon kapot aan.”