Van pure, ambachtelijke chips (met zeezout) tot avontuurlijke reizen naar authentieke vakantiebestemmingen, waar je vooral jezelf kunt zijn. We lijken geobsedeerd met authenticiteit, ziet ook filosoof Maarten Doorman. 'Het nadeel van authenticiteit is het besef dat je niet samenvalt met jezelf. Het levert altijd het tegenovergestelde op. Filosofen noemen dat vervreemding.'

Waar komt dat verlangen naar authenticiteit vandaan?
'De vraag naar echte ervaringen wordt steeds prangender omdat de digitale en visuele wereld zich onophoudelijk aan ons opdringt. We missen werkelijk contact. Dat wordt gevoed door een verlangen naar het echte en het natuurlijke. Dat verlangen kwam op aan het eind van de 18e eeuw tijdens de Romantiek. De Franse filosoof Jean-Jacques Rousseau maakt als eerste onderscheid tussen cultuur en natuur. Dat onderscheid is van grote invloed op de manier waarop wij denken, voelen, ervaren, consumeren en liefhebben. Sinds de Romantiek verlangen we naar een soort echtheid en we zijn daar nooit meer vanaf gekomen. De vraag is of dat ooit zal gebeuren.'

De paradox is dat politici nu spindoctors in de hand nemen die ze trainen in ‘authentiek overkomen'.

Is dat een probleem?
'Veel mensen vinden authenticiteit ongelooflijk belangrijk in hun leven. Tegelijkertijd wordt die authenticiteit bezoedeld door allerlei mechanismen die het resultaat zijn van technologisch ontwikkelingen en de vrije markt. Facebook, Twitter en andere sociale media geven een gevoel van spontaniteit en snelheid. Dat is belangrijk geworden om een gevoel van echtheid op te wekken. Politici die met een verhaal komen over wat ze willen, worden gewantrouwd, omdat ze te veel woorden nodig hebben om het uit te leggen. De paradox is dat politici nu spindoctors in de hand nemen die ze trainen in 'authentiek overkomen'. Als je laat weten dat je een hond aait en van kinderen houdt, doe je het als politicus beter dan wanneer je het over het partijprogramma gaat hebben.'

Is het begrip daarmee een holle kreet geworden?
'Wie naar echtheid verlangt, komt altijd bij het onechte terecht. Wie naar natuur verlangt en gaat kamperen, is niet zomaar dichterbij de pure natuur. Want wat is er nou kunstmatiger dan bepakt en bezakt met tent en slaapzak een huisje bouwen op een grasveld? In mijn boek Rousseau en ik laat ik zien hoe authenticiteit een begrip is dat altijd haar tegendeel oplevert. Op het moment dat je vraagt: 'Meen je dat nu echt?' is het wantrouwen al geboren. Als authenticiteit op tafel komt, is daar ook de inauthenticiteit, de oneerlijkheid en het bedrog. Het nadeel van het idee van authenticiteit is het besef dat je niet samenvalt met jezelf, dat het óók mogelijk is om onecht te zijn. En juist je streven naar echtheid en de moeite die je ervoor doet, maakt dat je niet echt of puur bent. Het bevat een mechanisme dat zichzelf ontkent. Filosofen noemen dat vervreemding.'

© Brainwash

Niet meer gebruiken, dat woord?
'Dat zou je kunnen zeggen, maar ik ben er niet voor dingen alleen maar te ontmaskeren, omdat tegelijkertijd onder de vlag van authenticiteit veel belangrijke en goede dingen gebeuren. Je kunt wel zeggen dat het idee van 'authentiek voedsel' dat niet geproduceerd is door de bio-industrie ridicuul is, maar dan ga je te gemakkelijk voorbij aan veel consequenties van het begrip die ik juist goed vind. Denk aan rekening houden met dierenleed, eerlijke productie, een betere smaak, gezondheid. Als we die authenticiteitsverlangens achter ons laten, verliezen we veel. Dus laten we als filosofen blijven nadenken over hoe we authenticiteit zinvol kunnen maken.'

Het filosofisch kwintet van Human behandelt dit seizoen 'woorden waarmee we worstelen'. Maarten Doorman is te gast in de uitzending over authenticiteit. Aanmelden voor de opnames van deze en andere afleveringen kan hier (gratis).