Door zijn hele leven lang te kijken naar dieren - en met zijn handen in formaline te wroeten - weet bioloog Tijs Goldschmidt haarfijn de overeenkomsten en de verschillen tussen mens en dier te benoemen op het gebied van emoties en gedrag. We zetten er drie voor je op een rijtje.

1. Waarom je aan je neus krabt, ook als je geen jeuk hebt

Vaker dan je in de gaten hebt, krab je aan je neus. Dat is een overblijfsel aan de tijd dat wij mensen nog een vacht hadden. Ook al zijn we inmiddels naakte apen, die vorm van vachtverzorging is nog niet uit ons systeem verdwenen.

Ook tijdens gesprekken krabben we vaak aan onze neus, zelfs als we geen jeuk hebben (of onze vacht willen verzorgen). Goldschmidt noemt dat overspronggedrag: gedrag dat zich voordoet als twee neigingen met elkaar in conflict komen. In dat geval kunnen mens en dier een ander, neutraal gedrag gaan vertonen.

Zo kan een hond die twijfelt tussen vluchten of aanvallen gaan eten, drinken, aan zijn vacht krabben, of iets anders doen dat schijnbaar zinloos is. Daarmee hoopt hij zich uit de conflictsituatie te redden. Ook mensen hebben hier een handje van: het is het kuchje, slokje water of het even kriebelen aan je neus, terwijl je eigenlijk geen jeuk hebt.

2. Mensen zijn eigenlijk helemaal niet uniek

De mens is de kroon op de schepping. Met deze religieuze lariekoek wordt volgens Goldschmidt zelfs nu nog de kloof tussen mens en dier onverminderd groot gehouden. Terwijl de bioloog vindt dat er geen kloof, maar juist een continuüm is tussen dier en mens, die feitelijk niet meer is dan een primaat.

Vaak wordt de uniciteit van de mens benadrukt, volgens Goldschmidt ook al zoiets raars. Mensen zijn uniek omdat ze werktuigen gebruiken, wordt dan gezegd. Maar chimpansees en Nieuw-Caledonische kraaien gebruiken ook gereedschap. Om het idee van de mens als bijzonder dier onder de dieren in stand te houden, werd vervolgens beweerd dat alleen de mens in staat is om de werktuigen die hij gebruikt ook zelf te maken.

Tekst loopt door onder de video.

Tot ontdekt werd dat Nieuw-Caledonische kraaien stokjes en ijzerdraad zo kunnen buigen dat het gereedschap wordt. En zo gaat het steeds, volgens Goldschmidt. Zodra blijkt dat de kloof tussen mens en dier minder groot is dan we denken, wordt er iets nieuws verzonnen.

3. Spelen is nuttig, al is dat niet te bewijzen

Wanneer Goldschmidt in een park twee honden met elkaar ziet spelen, is hij een gelukkig man, zo stelt hij. Bij spelende dieren zie je meteen dat het geen menens is, dat er geen sprake is van dominantieverschillen die uitgevochten worden.

Het is zelfs zo dat het dominante dier zich inhoudt en wegrent, of tijdens het spelen een onderdanige positie inneemt. Die rolwisseling is een kenmerk van spelende dieren. Vaak wordt gedacht dat dit gedrag de functie heeft om te oefenen voor later, om zo reacties van andere honden in te schatten.

Maar het is volgens Goldschmidt verdraaid lastig om dat aan te tonen. Het is bijvoorbeeld niet zo dat dieren die op jongere leeftijd veel hebben gespeeld, meer voortplantingssucces hebben. Misschien spelen dieren wel alleen voor het plezier. Net als kinderen, eigenlijk.

meer weten?

Benieuwd naar het hele gesprek met bioloog Tijs Goldschmidt? Luister dan deze aflevering van Brainwash Zomerradio terug, of abonneer je op onze podcast. In Brainwash Zomerradio van Human interviewt presentator Floortje Smit denkers aan de hand van muziek over hun ideeën en leven.

Formaline is een desinfectiemiddel, dat onder andere gebruikt wordt voor het schoonmaken van veestallen en het maken van anatomische preparaten.