Hoe Twin Peaks je helpt de wereld van nu te begrijpen

Bijna iedere dag lees je in de kranten, in commentaren, dat de wereld 'surrealistisch' is geworden. Vooral sinds Donald Trump het Witte Huis betrok. Dat keert bijvoorbeeld terug in de foto van de Trumps op bezoek bij de paus. Maar wat betekent het als we de alledaagse werkelijkheid niet meer herkennen?

Het antwoord heeft iets te maken met het idee van het nieuws als narratief, als verhaal, met een begin, midden en een sluitend eind. Let op, het hoeft niet eens een goed eind te zijn. Iets wat we kunnen ervaren als vertrouwd volstaat al. En dat is het: het nieuws klopt niet meer — we hebben slechts een wirwar van gebeurtenissen.

Tekst loopt door onder de video.

In het licht hiervan is er één ding dat we absoluut niet kunnen gebruiken, en dat is een nieuw seizoen van Twin Peaks, de televisieserie van David Lynch die kijkers begin jaren negentig aan de buis gekluisterd hield met één vraag: wie vermoordde Laura Palmer?

Even terug in de tijd.

In het stadje Twin Peaks, gelegen in een bosrijk gebied in de buurt van Washington, wordt het lijk van de bloedmooie middelbare-schoolleerling Laura Palmer gevonden. Vlak daarna arriveert FBI-agent Dale Cooper om de moord te onderzoeken.

Even bizar als de feiten rond de moord zijn de plaatselijke inwoners: de aan donuts verslaafde sheriff Harry S. Truman, de agenten Andy, die onbedaarlijk huilt bij het minste of geringste, en Hawk, een native American die nog het meest normaal van iedereen is, en een oude vrouw die geheime boodschappen doorkrijgt van een boomstam die ze constant bij zich draagt.

Tekst loopt door onder de video.

Uiteindelijk blijkt dat Laura vermoord werd door haar vader die haar ook jarenlang had verkracht. Maar, hij deed dat onder invloed van bovennatuurlijke krachten. Aan die krachten ontkomt ook agent Dale Cooper niet. Tijdens zijn onderzoek stuit hij op een vreemde locatie in het bos, een soort alternatief universum genaamd de zwarte herberg.

Daar ontmoet hij allerlei onwerkelijke figuren. Een dansende, achteruit pratende dwerg. De levende-dode Laura Palmer. 'Coop' wordt overgenomen door een waanzinnige dubbelganger die de echte wereld betreedt, terwijl de 'goede Dale' achterblijft in de onderwereld.

Iets meer dan 25 jaar later, nu, start het derde seizoen. Waarin de slechte Dale losloopt in een wereld die we nauwelijks herkennen. Dat komt door de afwezigheid van 'verhaal' en de alomtegenwoordigheid van het surrealisme, de stroming die de Franse schrijver en dichter André Breton begin jaren twintig in zijn manifest definieerde als: "Het geloof in de superieure werkelijkheid van vormen van associatie… in de almacht van dromen… in het belangeloze spel met gedachten."

Een kleine greep hiervan uit de eerste vier afleveringen die ik heb gezien: de goede Dale ontsnapt uit de zwarte herberg, zweeft door de ruimte, kennelijk op zoek naar een ingang naar de herkenbare wereld. De psycholoog die we kennen uit de eerste delen verft vier scheppen zilver die hij vervolgens naast elkaar in zijn tuin ophangt. Terug in de helse herberg is er een levende boom met kale takken, en met een 'gezicht' bestaande uit een homp vlees die cryptische boodschappen voor de goede Dale heeft.

Tekst loopt door onder de video.

Hier zijn tijd en plaats relatief. Is de werkelijkheid ongrijpbaar, vloeibaar. Betekenis is onderhevig aan willekeur. Dit is het ultieme 'spel met gedachten', in de woorden van Breton. Maar wat hebben we hieraan?

Terwijl ik keek, voelde een vreemde rust. Bij mij was er een afwezigheid van de drang om betekenis te vinden in de beelden. Om duidelijk te zijn: die zijn er wel degelijk. Twin Peaks is de hemel voor iedereen die zich bezighoudt met de semiologie of semiotiek, de studie van tekens en symboliek. Ik keek, denk ik, niet met mijn hoofd, maar met mijn hart. Ik voelde eerder dan dat ik dacht. Of bedacht.

Tekst loopt door onder de afbeelding.

Affiche voor het nieuwe seizoen van Twin Peaks (foto: Showtime).

Misschien is dat winst, juist in deze tijd waarin het surrealisme steeds meer de overhand krijgt in de echte wereld: voelen in plaats van denken. Maar… dat is het niet. Dat is de 'slechte Gawie' die spreekt, zoals de dubbelganger van agent Cooper. De 'goede Gawie' weet dat we in deze tijd niets hebben aan 'gevoelens', dat we de dingen juist moeten uitpluizen, desnoods met behulp van die oude technieken van de semiotiek.

Slechts dan kunnen we die foto met de Trumps en de Paus zien voor wat die echt is, namelijk de grote strijd tussen goed en kwaad. Zo bezien hebben we juist alles aan dat gekke Twin Peaks.

Bovenstaande tekst werd eerder uitgesproken door Gawie Keyser in Brainwash Radio, de verhalende nieuwsanalyse van Brainwash op NPO Radio 1. Elke laatste maandag van de maand, 20:30 tot 21:30 uur. Ook beschikbaar als podcast.