Om te beginnen met een bijbeltekst: Openbaring 21:5. Het visioen dat de apostel Johannes op het eiland Patmos kreeg van Jezus: 'Die op den troon zat, zeide: 'Ziet, Ik maak alle dingen nieuw.''

En dan een tekst uit een paasfilm (niet zo'n gezellige, maar goed), namelijk The Passion of the Christ uit 2004 van Mel Gibson (heel gruwzaam is 'ie), op het moment dat Jezus onderweg naar Golgotha, waar hij gekruisigd wordt en Maria tegenkomt, zegt hij tegen haar: 'Kijk, moeder, ik maak alle dingen nieuw.'

Ik herinner me het nog goed: ik was helemaal overdonderd door die scène, en daarmee door de hele film. De zin — of meer: het idee — 'Ik maak alles nieuw', is verleidelijk en inspirerend tegelijk, want het belooft een utopie, een radicale breuk met de huidige, trieste werkelijkheid waarin je je bevindt (en dat kan natuurlijk van alles zijn).

Tekst loopt door onder de video.

Mijn afgelopen nachten werden in beslag genomen door zo'n utopische belofte, die van Bhagwan Sri Rajneesh, een Indiase goeroe die in 1981 internationaal bekend werd toen hij naar de Amerikaanse staat Oregon (of all places) reisde; daar een stad stichtte; en vervolgens plannen in beweging zette om omringd door duizenden volgelingen van over de hele wereld heen eerst de staat en daarna heel Amerika via een machtsgreep te transformeren tot een spirituele utopie.

De Bhagwan zat op zijn troon en wilde alles nieuw gaan maken. In de Netflix-documentarieserie Wild Wild Country — die ik in twee nachten heb gebinged, zoals dat heet — zien we wat er vervolgens gebeurde. Het 'beloofde land' blijkt wars van utopieën, zeker van het type Rajneesh. Zijn volgelingen, de sannyasins, zouden behoorlijk wat problemen tegenkomen.

Nu was de Bhagwan een raar soort messias. Hij hield van rijkdom: hij had vooral een zwak voor horloges van goud en van auto's van het merk Rolls Royce waarvan hij er tientallen had. Ook vond hij mooie jonge vrouwen erg leuk, vooral een getrouwe dienaar genaamd Ma Anand Sheela die hem vanuit India vergezelde als zijn persoonlijke secretaresse.

Tekst loopt door onder de video.

Sheela bleek de bron van de problemen. Zij was een hardvochtige, gedreven discipel. Zij hield zich blind voor de zwakheden van haar meester. Misschien haar grootste falen: ze nam zijn vage boodschap van zelfverwezenlijking, verlichting en de onvoorwaardelijke liefde bloedserieus. Ze ging vechten voor haar Bhagwan.

Haar missie: ervoor zorgen dat de Bhagwan politieke macht krijgt. Eerst slaagde ze erin de sannyasins de gemeenteraad van het naburige dorpje Antelope over te laten nemen, waarna Antelope plots Rajneeshpuram ging heten. Toen Sheela (en de Bhagwan ver op de achtergrond) haar zinnen op een machtsovername van Wasco County zette, ging het mis.

Ten eerste omdat er sterke aanwijzingen waren dat sanyassins verantwoordelijk waren voor een grote salmonella-uitbraak (het plan was blijkbaar om stemgerechtigden ziek te maken door het eten in plaatselijke restaurants met bacteriën te besmetten). Ten tweede omdat plannen uitlekten waaruit bleek dat de sanyassins een aanslag op een politicus aan het voorbereiden waren.

De FBI kwam in actie, en dat werd de Bhagwan iets te gortig. Halsoverkop stapte hij in een Learjet en probeerde het land te ontvluchten. Maar hij werd opgepakt. Later werd ook Sheela gearresteerd. Na een strafzaak belandde zij achter tralies. De Bhagwan werd gedeporteerd. Hij overleed in 1990 in India.

Tekst loopt door onder de afbeelding.

© Brainwash

Bhagwan en zijn aanhangers in Wild Wild Country (foto: Netflix).

Maar, zoals Wild Wild Country laat zien, die Bhagwan is springlevend — via zijn gedachtegoed. Sanyassins zijn er nog altijd in vele landen; de boeken van de Bhagwan zijn nooit uit druk gegaan: bol.com puilt er uit van. Dat is precies de reden waarom ik nachten lang naar deze merkwaardige sage heb gekeken: hoe is het mogelijk dat weldenkende mensen zich laten inpakken door zo'n zoetsappig verhaal?

En toen moest ik weer aan mijzelf denken, kijkend naar Jezus onderweg naar de heuvel waar hij voor ons gaat sterven: de messias die belooft 'alles nieuw te maken'. Hoe verleidelijk toch, die utopische belofte van verandering en verlichting en inspiratie, belichaamd door een verlosser die zonder dat we er een vinger voor hoeven te bewegen voor ons gaat lijden, of er een (de Bhagwan) die ons gaat brengen naar waar alles nieuw en goed zal zijn.

Een hilarische leugen. Want 'nieuw', zo blijkt maar weer eens in Wild Wild Country, valt 'alles' nooit te maken.