Nog vier jaar Trump? Dat is de vraag die deze verkiezingen centraal staat

'Hdel schrijft veel opera's over sterke mannen en imposante leiders. Ik koos een aria uit Giulio Cesare omdat ik dacht aan Trump. De vraag die nu veel gesteld wordt, is of hij een keizerlijke president aan het worden is, iemand die zijn macht gebruikt als alleenheerser zonder begrenzingen. We denken bij een president aan een democratisch gekozen volksvertegenwoordiger die er is voor de mensen. Wat Trump laat zien is dat de macht die een Amerikaanse president heeft gigantisch is. Of daar beperkingen aanzitten, hangt meer af van normen, dan van wetten of regels. Trump ontslaat aan de lopende band mensen, hij confisceert geld om een muur te bouwen op de grens met Mexico. Zoals zijn minister van Justitie heeft gezegd; de president is min of meer onschendbaar.'

'Dit is bewust door de Founding Fathers bedacht die het raamwerk voor de Amerikaanse politiek hebben neergezet. Het heeft altijd leiders opgeleverd die daar prudent mee omgingen, die balans hielden tussen de bevoegdheden en ruimte die ze als machtige leider kregen, en in ruil voor die privileges daar voorzichtig mee omgingen. Dat is de impliciete politieke deal die aan het presidentschap ten grondslag lag. Trump is een president de oorspronkelijke deal breekt. Hij denkt veel meer aan zichzelf dan vanuit de Verenigde Staten als geheel. Dat is fascinerend, maar ook zorgelijk. De vraag is of een democratie dat aankan. En wat betekent dit voor toekomstige presidenten? Want als normen eenmaal gebroken zijn, heeft een opvolger geen reden om zich er nog aan te houden.'

'Ik heb die landen uitgekozen omdat ze allen een autoritaire leider hebben of een leider met autoritaire neigingen, en zich afzetten tegen onze vorm van westerse liberale democratie. Het was een bewuste zoektocht. Behalve Amerika. Dit plan werd langzaam geboren, en toen werd Trump ineens verkozen tot president. Toen bleek de vraag waarom mensen autoritaire leiders aantrekkelijk vinden ook in Amerika relevant te zijn.'

'Ik ben hier nog steeds niet helemaal over uit. Ik denk wel dat veel mensen verlangen naar een groot, sterk en nieuw verhaal. En dat is wat die leiders hebben. Denk aan Make America Great Again, aan Poetin die het heeft over de fascinerende Russische geschiedenis die eindelijk herleeft en Rusland groot zal maken. Liberaal democratische leiders doen dit minder. Rutte is bijvoorbeeld geen dramatisch figuur, hij heeft geen groot verhaal. Sterker nog, daar keert hij zich bewust van af. Hij is een manager, geen tragische of bewonderingswaardige held. Ik kan me wel voorstellen dat mensen hang hebben naar zo'n held. Het is alleen jammer dat dat momenteel alleen maar geboden wordt door types die macht gebruiken om democratie te ondermijnen.'

'Laten we eerlijk zijn. Een heftig figuur als Trump heeft niemand in lange tijd meegemaakt. De vraag die in november beantwoord gaat worden, is of Trump het nieuwe normaal is geworden. Of was hij een tijdelijke afwijking van wat normaal is? Er is geen goed antwoord, er is geen onvermijdelijk antwoord. Het antwoord wordt gegeven door de Amerikaanse kiezer. Trump kreeg de vorige keer aanzienlijk minder stemmen dan Hilary Clinton, dus misschien was het wel een kleine misstap van de geschiedenis. In november kan die misstap bekrachtigd worden en daarmee het nieuwe normaal worden. Of Amerika is zo erg geschrokken en zegt: 'Nee, we trekken dit weer in.' Het lijkt erop dat Joe Biden de kandidaat wordt voor de Democraten, wat natuurlijk een enorme vlucht naar het verleden is. Hem kennen we nog uit het Obama-tijdperk. Er is een enorme hang naar herstel bij de kiezers. Maar goed, Trump kan ook heel goed herkozen worden. Ik weet het niet, en ben opgehouden om voorspellingen te doen.'