Het klinkt heftig: grensoverschrijdend gedrag of zelfs geweld bij de bevalling. Alsof een zwangere vrouw geslagen wordt. Is dat wat Van der Waal bedoelt als ze het over 'obstetrisch geweld' heeft? “In sommige landen worden vrouwen geslagen tijdens de bevalling, of uitgescholden en genegeerd. In Nederland is dat niet zo, maar wordt de term gebruikt om een vorm van institutioneel geweld aan te duiden, die gaat om de toe-eigening van het zwangere lichaam. Bijvoorbeeld: zonder toestemming inwendig onderzoek doen, of een knip zetten." Het gaat dus over controle nemen op een manier die door vrouwen als grensoverschrijdend wordt ervaren.

Er wordt in Nederland geen onderzoek gedaan naar hoe vaak het voorkomt, geweld bij een bevalling. Volgens Van der Waal is dat regelmatiger dan vaak gedacht. “Er is een grote activistische beweging, de geboortebeweging, die een paar duizend leden heeft. Zij hebben een paar keer de genoeg-gezwegen-actie gedaan, waarbij mensen opschrijven welk geweld hen is aangedaan tijdens de bevalling en dat deelden onder de hashtag #genoeggezwegen.” Zo is er een vrouw die schrijft dat ze ruim een half uur tegen haar zin inwendig wordt onderzocht, ondanks dat ze huilde dat ze dat niet wilde. Van der Waal: “Een zwangere mag een inwendig onderzoek weigeren.” Of een vrouw die zo veel pijn had dat ze op handen en knieën de weeën moest wegzuchten, maar niet werd geloofd, waarna de verloskundige haar toebeet: "Doe niet zo theatraal!"

De grote behoefte om deze verhalen ook jaren na de bevalling nog te delen, laat het trauma zien. “Uit internationaal onderzoek blijkt dat 1 op de 5 bevallingen traumatiserend is. We hebben lang gedacht dat het trauma kwam doordat een bevalling een heftige gebeurtenis is, waar een vorm van natuurgeweld in zit. Maar eigenlijk blijkt dat het trauma veroorzaakt wordt door gebrekkige communicatie door de zorgverlener, het gevoel ontmenselijkt te worden en dat het alleen gaat om het eruit krijgen van de baby en jij vergeten wordt.” Volgens Van der Waal speelt de relatie met de zorgverlener een belangrijke rol bij trauma, en het gevoel alleen te zijn, de autonomie en controle kwijt te raken. “Als je met je benen in de beensteunen ligt, lig je eigenlijk helemaal open, en kan je weinig doen om jezelf te beschermen, of bepalen wat er met je gebeurt.”

Dat zorgpersoneel grenzen bij bevallingen overschrijdt, heeft volgens Van der Waal te maken met de klinische manier van opleiden binnen het instituut. “In het ziekenhuis is er een verregaande medicalisering van zorg, en daarmee neemt ook de controle die we willen hebben toe. We willen geen enkel risico nemen met het leven van de baby. Tegelijk is er een industrialisering van de zorg: we doen steeds meer bevallingen, hebben steeds meer personeelstekorten en moeten meerdere bevallingen tegelijkertijd managen. Met het wegraken van de persoonlijke band ga je gemakkelijker grenzen over.”

Volgens Van der Waal moet de bevalling een meer gedeelde verantwoordelijkheid worden, van zwangere en van medisch personeel. “Wij nemen verantwoordelijkheid over het kind, als het ware bijna door de moeder heen. Terwijl de moeder eigenlijk een heel grote bron van verantwoordelijkheid is. Moeder zijn is verantwoordelijk zijn voor je kind, weten of navoelen wat goed is voor je kind. Het gaat er om dat terug te leggen bij de moeder, en samen te zorgen voor een goede afloop. Alle moeders willen dat hun kind gezond geboren wordt, dus het is niet zo dat het dan mis zou gaan met de kinderen.”

We denken onterecht dat moeders door de roes van de bevalling niet helder zouden kunnen nadenken over wat hen te doen staat. “Je bent inderdaad in een soort roes, maar wel een roes waarbij je weet wat er moet gebeuren. Dus in plaats van die roes en het bevallen als daad te onderbreken, en iemand die kennis af te nemen door te zeggen wat diegene moet doen, zouden we dat terug moeten leggen. Je ziet bijvoorbeeld als vrouwen alleen bevallen, ze automatisch met één been naar boven gaan liggen, om een soort asymmetrie te creëren in het bekken, waardoor de baby naar buiten komt.” Dat laat zien dat er veel instinctieve kennis in het lichaam zit, zegt Van der Waal.

In Brainwash Zomerradio wilde Rodante van der Waal het nummer Thank God for Abortion Anthem draaien. “Een paar weken geleden is Roe v. Wade herroepen in Amerika, waarvan ik geschrokken ben. Ook in Europa staan abortusrechten onder druk. In Polen en Malta is het bijna onmogelijk om een abortus te krijgen. Ook dat heeft wel te maken met de baby belangrijker vinden dan de moeder, en controle nemen over mensen die zwanger kunnen worden. In die zin ligt het in dezelfde lijn.”

Van der Waal’s interesse in verloskunde begon verrassend genoeg met haar eigen abortus. “Als je een abortus krijgt, ben je natuurlijk ook zwanger. In die zin is het een ervaring van zwangerschap, en voor mij was die ervaring heel belangrijk. Dit liedje wilde ik graag laten horen, omdat zij 'Thank God for Abortion' zingt. Abortus is niet alleen iets wat we tolereren, waar we eigenlijk niet over praten, maar zij probeert het te herdefiniëren en zegt: ‘I’ve had two abortions and therefore I’m blessed’. Het is het vieren en dankbaar zijn voor abortus. Ik heb die ervaring zelf ook sterk, en heb zelf ook twee abortussen gehad. Het is nog steeds een taboe om een abortus te ondergaan zonder je daar ook heel erg schuldig over te voelen of je daarvoor te schamen.”

Voor Van der Waal is haar abortus een belangrijke ervaring, die zij niet had willen missen. “Juist omdat ik het zo bijzonder vond om zwanger geweest te zijn. En ook al wil je de zwangerschap niet, toch kun je het als iets moois ervaren. Ik was toen achttien en was diep geraakt doordat ik blijkbaar een lichaam had dat zwanger kon worden, en er uit mijn leven een ander leven voort zou kunnen komen.”

Abortus wordt in Nederland gedoogd en staat nog steeds in het wetboek van strafrecht. Dat maakt dat recht ook hier kwetsbaar. Of ze niet bang is anti-abortus activisten wind in de zeilen te geven door liefdevol te praten over een zwangerschap die je laat afbreken? Van der Waal: “Nee, dat denk ik niet. Ik denk dat we gedurfder moeten zijn in de strijd voor abortus. We moeten niet doen alsof het eigenlijk geen leven is, of niets betekent. Ja, het is leven en het betekent wat, en ja, er kan een mens uitkomen. Maar soms moeten we dat leven stoppen. Soms moeten we dat leven doden om voor een ander leven te kunnen kiezen. Het is geen negatieve keuze, het is een positieve keuze voor een leven dat je wilt leiden zonder kind of zonder meer kinderen, en dat leven was anders niet mogelijk geweest. We hoeven er geen doekjes om te winden dat een embryo leidt tot een kind, en toch te kunnen zeggen dat abortus een basisrecht is. Daar hebben we altijd de vrijheid voor nodig, omdat een kind zoveel liefde, zorg en werk vraagt, een leven lang. Als je daar niet klaar voor bent, of niet vrij voor kiest, dan dwing je mensen om iets te dragen in hun lichaam en leven dat alles te buiten gaat. Juist omdat het zo’n diepe ervaring is.”

Het hele gesprek met Rodante van der Waal luister je bovenaan deze pagina terug. Of als podcast, zoek dan op 'brainwash' in je favoriete podcast-app.