Verliefd op een vrouw: daarna was niets vanzelfsprekend meer

Laatst was ik op zolder aan het opruimen en vond ik tussen wat oude rommel dit briefje dat ik op de basisschool had geschreven, naar aanleiding van de opdracht: hoe ziet jouw leven eruit in 2020?

In 2020 heb ik een lieve vriend, een hond, een leuke baan en ben ik moeder van twee kinderen.

Zo had ik het als achtjarige bedacht. Zo is het niet helemaal uitgekomen. Ik heb geen 'lieve vriend', maar een lieve vrouw. Geen kinderen van mijn lieve vriend, maar van een bekende zaaddonor. Het leven is dus iets anders gelopen, dan ik als achtjarige bedacht had.

Soms kan ik nog weleens terugverlangen naar het leven dat ik als achtjarige had. Ken je dat gevoel? Het verlangen naar de tijd dat je leven nog zo overzichtelijk en duidelijk was. Vooral heel vanzelfsprekend ook. Elke dag naar school. Na school buiten spelen. Op dinsdag turnen en donderdag pianoles. Mijn vader werkte, mijn moeder was thuis. Een echt traditioneel, liefdevol gezin. Net zoals hun ouders, hun grootouders en vele generaties daarvoor. En zo zou ik het bij mij vast ook zo gaan, dacht ik.

Totdat ik tijdens mijn studententijd verliefd werd op een van mijn huisgenootjes. Niet op Boris of Sander, maar op Sandy. Een vrouw! Ik was dus niet verliefd geworden op een jongen, maar op een meisje. Ik wist niet wat me overkwam, ik vond het verschrikkelijk. Dit was absoluut niet de bedoeling. Ik wilde niet anders zijn dan alle anderen. Ik schaamde mij ervoor, en durfde het aan niemand te vertellen. Ik dacht dat mensen me anders zouden gaan zien en het vies zouden vinden. Ik was werkelijk bang dat mensen me hierom zouden laten vallen.

Ik deed er dan ook alles aan om van dit gevoel af te komen. De verliefdheid van mij af te schrijven, te rennen en te schilderen. Maar niets hielp, het gevoel werd alleen maar intenser. Tot overmaat van ramp bleek zij ook verliefd op mij. Het hek was van de dam!

Tekst loopt door onder de afbeelding.

Foto: Sam Manns

Verliefd op een vrouw. Mijn leven was totaal ontwricht. Van mijn vanzelfsprekende leven was niets meer over. En vanaf dat moment was voor mij niets vanzelfsprekend meer.

Geen toekomst met een man.
Dus geen kinderen (dacht ik toen nog).
Niet zomaar in het openbaar hand in hand lopen, laat staan kussen.
Altijd opvallen in het straatbeeld als je dat wel doet.
Altijd moeten uitleggen dat je anders bent. Nee, ik ben niet met een man, maar met een vrouw.
Altijd een uitzondering zijn, altijd behoren tot een minderheid en nooit meer tot die oude vertrouwde, vanzelfsprekende, dominante maatschappelijke norm.

Ik belandde letterlijk in een identiteitscrisis. Ik wist niet dat ik verliefd kon worden op een vrouw. Wat wist ik nog meer niet van mijzelf? Wie ben ik? Wat wil ik? Met wie? En hoe? Was ik lesbisch? Of bi? Toevallig verliefd op deze ene vrouw, of kon ik dat op meerdere vrouwen zijn? En ook nog op mannen? Alles lag ineens open. Ik moest op zoek naar mezelf. Op zoek naar wie ik was en hoe ik mijn nieuwe leven wilde vormgeven.

De woorden van Friedrich Nietzsche zijn hierbij heel inspirerend voor mij geweest, en nog. Nietzsche pleit ervoor dat de mens zelf vormgeeft aan zijn leven. Hij motiveert juist om de gebaande paden te verlaten en je eigen pad te kiezen. Weloverwogen en intrinsiek gemotiveerd je eigen keuzes te maken. Leven vanuit jezelf, vanuit je eigen oriëntatie en naar eigen maatstaven. Dat is de basis van de levenskunst, die Nietzsche voorstaat.

Om erachter te komen wat je eigen oriëntatie en maatstaven zijn, moet je op onderzoek uit. Nietzsche zegt: We kunnen alleen door denken en doen, reflecteren en handelen, onszelf vormen en hervormen, gaandeweg het leven. Door te handelen en te reflecteren kun je er dus achter komen wat jij zelf werkelijk van waarde vindt in het leven, om zo heel bewust zelf vorm te kunnen geven aan je eigen leven.

Dat is wat ik moest gaan doen. Het was onvermijdelijk. lk had een enorme drang van binnenuit, om op onderzoek uit te gaan. Ik moest mezelf opnieuw uitvinden, opnieuw leren kennen. Zelfkennis krijg je niet door alleen op je kamertje over jezelf na te denken, maar juist door erop uit te trekken. Mensen te ontmoeten. Jezelf te spiegelen aan een ander. Dat was precies wat ik nodig had en ik stortte mij in het uitgaansleven. Niet om te vluchten, maar om op zoek te gaan naar meer ervaringen om nog meer bevestiging te krijgen voor mijn gevoelens en rolmodellen te vinden waarmee ik me kon identificeren.

Het beeld dat ik tot dan toe van 'de lesbienne' had was; de stekelharige tuinbroekdragende butch, maakte het voor mij te accepteren dat ik tot die groep behoorde. Ik kwam uit zo'n hetero-gedomineerde omgeving, en kende er geen enkele lesbienne 'in het echt'. Mijn referentiekader bestond uit Jos Brink en Paul de Leeuw, die ik kende van televisie.

Met lood in mijn schoenen stap ik voor het eerst een vrouwencafé binnen. Vivelavie, in Amsterdam. Ik ben nauwelijks over de drempel, of ik word al staande gehouden door een lesbienne die exact aan mijn schrikbeeld voldoet. 'Wat doe jij hier? Ben jij lesbisch? Weet je hoe we jouw type noemen? Lipstick lesbo.' Ik onmoet meerdere lipstick lesbo's en kom erachter dat ik mijn gevoelens voor vrouwen niet langer kan ontkennen. Wil ik echt een gelukkig, liefdevol leven, dan zal ik hier open over moeten gaan zijn. Amor fati, zegt Nietzsche. Heb uw lot lief. Heb dat wat onvermijdelijk is, lief. En dat is het voor mij, onvermijdelijk. Ik kan niet anders.

Aangezien ik het zelf zo vreselijk vond, moest ik wel heel zeker zijn van mijn gevoel, wilde ik het naar buiten brengen. Want als ik het al zo erg vond, laat staan mijn omgeving? Achteraf weet ik dat het vooral mijn eigen ideeën hierover waren die mij weerhielden. Ik zat gevangen in de dominante beeldvorming waarmee ik was opgegroeid en het viel niet mee om daar afstand van te nemen. Het is eng en er is moed voor nodig om de vertrouwde hoofdweg te verlaten, en een onzekere zijweg in te slaan, niet wetende wat je onderweg zult tegenkomen en hoe het zal eindigen.

Tekst loopt door onder de afbeelding.

Mirella van Markus in Brainwash Talks (foto: Anna van Kooij).

Volgens Nietzsche hoort dit erbij. Om geen 'slaaf' te worden van het bestaande leven, moet je het leven nemen zoals het daadwerkelijk is; onzeker, met wisselende kansen, doortrokken van lust en pijn, boordevol toeval en lot en hoe dan ook eindigend met de dood. Als ik mijn leven echt vanuit mijzelf wilde leven, moest ik die onzekerheid dus omarmen. Volgens Nietzsche moet je niet bang zijn, maar actief op zoek gaan naar wat voor jou van wezenlijk belang is. Je eigen waarden beproeven en toetsen in de praktijk van alledag. Zo kom je erachter wat voor jou van waarde is.

Dat heb ik gedaan. Door mijn opgedane ervaringen werd ik overtuigd dat dit het leven was wat ik wilde, het leven met een vrouw. Dat mijn weg daardoor misschien moeilijker, onzekerder of pijnlijker zou zijn, door afwijzingen of negatieve reacties, nam ik voor lief. Dit was onvermijdelijk het pad dat ik moest gaan.

Met een bonzend hart en het zweet in mijn handen heb ik het tijdens een etentje aan mijn ouders verteld. Die weliswaar zeer verbaasd waren omdat ze dit totaal niet hadden zien aankomen, maar van een negatieve reactie was geen sprake. Ook van vrienden niet. Integendeel, ze vonden het unaniem verschrikkelijk dat ik er zo lang alleen mee had rondgelopen en ik überhaupt had kunnen denken dat zij mij hierom zouden laten vallen. Zo zie je maar, soms laat je je beperken door gedachtes die niet eens blijken te stroken met de werkelijkheid. Dat is ook een les voor mij geweest. Laat je niet weerhouden door 'oude' ideeën en volg je hart om je leven zelf vorm te geven.

Dat vormgeven van je leven doe je niet in een dag. Het is een proces, dat eigenlijk nooit ophoudt. Ik heb het nog eens dunnetjes over gedaan toen mijn vrouw en ik heel graag een kind wilden.

Ik vond het lastig. Twee vrouwen samen een kind. Biologisch gezien onmogelijk, dus waarschijnlijk ook niet de bedoeling. Zo dacht ik in eerste instantie. Waarschijnlijk ook ingegeven door de christelijke moraal die dominant is in onze cultuur en het gebrek aan voorbeelden in mijn omgeving. De wens was gelukkig sterker dan de gedachte. We komen allebei uit een traditioneel gezin, en hadden het gevoel het wiel te moeten uitvinden. Hoe gaan wij ons gezin vormgeven?

We hadden veel vragen, twijfels en zorgen. Wat is de beste gezinsvorm voor een kind om in op te groeien? En welke vorm past bij ons? Onbekende of bekende donor? Hoe is het voor een kind om zonder vader op te groeien? Als we voor een bekende donor gaan, hoe groot moet zijn rol dan zijn? Kunnen het een kind aandoen in een gezin geboren te laten worden dat afwijkt van de norm en waar de buitenwereld niet altijd even tolerant tegenover staat?

Ook nu ging ik weer op onderzoek uit; Ik sprak met lesbische moeders, donorkinderen, donorvaders, ontwikkelingspsychologen, en maakte er zelfs een documentaire over: Wij willen ook een kind. Claudia en ik hebben er veel met elkaar over gesproken. Wederom: handelen en reflecteren. Zo kwamen wij erachter wat wij belangrijk vonden, voor onszelf, maar vooral voor ons kind. Natuurlijk dat ons kind opgroeit in een liefdevol gezin, bij twee mensen die van elkaar houden. Maar ook dat het zijn oorsprong kent; weet wie zijn of haar vader is en zelfs de mogelijkheid heeft een band op te bouwen. We vonden het belangrijk dat ons kind een eerlijk verhaal heeft waar wij open over kunnen zijn. Eerlijkheid en openheid. Een duidelijk verhaal waarmee je je kan identificeren en je situatie kunt uitleggen; want dat is wat je als statistische minderheid toch heel vaak moet doen.

Hoe kwetsbaar ik me ooit voelde om met mijn anders-zijn naar buiten te treden, zo sterk voel ik me nu. Juist door hier open over te zijn, maakt dat niet kwetsbaar, maar juist heel sterk. Die eerlijkheid en openheid geeft een enorm bevrijdend gevoel.

Ik heb zo bewust mijn pad onderzocht en gekozen op basis van wat voor mij werkelijk van waarde is. Het is echt daardoor echt deel van mij geworden. Letterlijk ingelijfd, zoals Nietzsche zegt. Dit is wie ik ben en dit is mijn leven. Nu jaren later voelt het eigenlijk, zoals ik het mij als achtjarige meisje had voorgesteld: heel vanzelfsprekend.