Ben jij optimistisch? Optimisten worden vaak gezien als naïef, alsof ze de wereld door een roze bril zien. Een pessimist zou dan juist realistisch zijn. Psychologen zien optimisme echter niet als tegenovergesteld aan pessimisme of realisme.

Wat is optimisme dan wel? Om dat uit te leggen eerst wat over de psychologische tegenhanger: hulpeloosheid. Martin Seligman, grondlegger van de positieve psychologie, heeft in (erg dieronvriendelijk) onderzoek met honden ontdekt dat je hulpeloosheid kunt aanleren. Hij zette honden op een metalen plaat in een kooi en liet daar elektriciteit door lopen. De ene hond kon de stroom uitzetten met een hendel. De andere hond was afhankelijk van de eerste: de stroom ging pas uit als de eerste hond de hendel had overgehaald.

Vervolgens gingen beide honden naar de volgende testopstelling: weer een metalen plaat maar in plaats van een kooi nu een heel laag hekje. Toen de stroom aan werd gezet, ging de eerste hond op zoek naar de hendel. Die bleek er niet meer te zijn, dus sprong de hond over het hekje (en was dus van de stroom af). De tweede hond had echter geleerd dat hij toch niets aan de stroom kon doen dus bleef afwachten tot het voorbij was.

De tweede hond heeft hulpeloosheid aangeleerd. De eerste hond leerde juist dat ze invloed had op de situatie met de hendel. Toen de hendel weg was, ging ze op zoek naar wat ze nu kon doen. Als we nu kijken naar stress in ons dagelijks leven, dan blijkt dat mensen veel lijken op de honden in dit experiment. We voelen ons ook vaak (een beetje) hulpeloos als we het idee hebben dat we niks aan onze situatie kunnen veranderen. Onze baas stelt allerlei eisen, het weer is slecht en je date heeft toch niet zo'n zin in een vervolgdate.

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

© Unsplash

Als je dus vooral denkt aan wat je niet kunt veranderen voel je je hulpeloos, net als die tweede hond die niet meer zag dat hij kon ontsnappen. Het andere (en ook niet heel gezonde) uiterste is als je denkt dat alles aan jou ligt: dat zorgt voor een overdreven verantwoordelijkheidsgevoel en bijbehorende druk.

De gulden middenweg is een gezonde portie optimisme: het geloof dat jij iets kunt doen waardoor de situatie (ietsje) beter wordt. Je kunt bijvoorbeeld je grenzen aangeven bij je baas of eigen prioriteiten stellen. Je kunt ervoor kiezen om met de trein te gaan of op een andere tijd. Dat zijn zelden perfecte oplossingen, maar ze geven je een gevoel van invloed. Dat gevoel maakt dat de stress minder impact heeft. Daarbij gaat het dus om jouw gevoel van invloed. En dat kun je ontwikkelen. Je kunt jezelf meer bewust worden van wat jij zelf kunt doen om de situatie te verbeteren.

Hoe vergroot jij je optimisme? Een oefening die je vandaag al kunt starten is "positief dagboek". Schrijf elke avond drie goede dingen op die je die dag zijn overkomen. Dat mag iets heel kleins zijn: de zon scheen of iemand gaf je voorrang. Vervolgens schrijf je óók op wat jij daaraan hebt bijgedragen. Waaraan heb jij dit te danken? Ook dat kan weer heel klein zijn: als de zon scheen, ben jij misschien naar buiten gegaan zodat je er ook van kon genieten. Door deze oefening word je je meer bewust van jouw invloed en word je optimistischer.

meer weten?

Meer weten over psychologisch kapitaal en hoe jij je optimisme, hoop, veerkracht en zelfvertrouwen kunt vergroten? Het boek Optimisme – Hoop – Veerkracht – Zelfvertrouwen legt de theorie uit en helpt je op weg om te ontwikkelen. De auteur, Matthijs Steeneveld, is psycholoog, trainer en schrijver. Daarnaast is hij redactielid bij het Tijdschrift Positieve Psychologie en medeoprichter van het Bureau voor Positieve Psychologie.