Wiskunde geldt als de meest zekere kennis. Dat blijkt al uit het woord 'wiskunde' zelf waarin 'wisse' oftewel 'gewisse' doorklinkt en dat 'zekerheid' betekent. Boven de ingang van Plato's academie stond reeds geschreven 'niemand zonder kennis van de wiskunde mag hier naar binnen'. Descartes kwadrateert de waardering voor wiskunde. Alles wordt bij hem teruggebracht tot geometrische verhoudingen. Hij bleek een trendsetter: tegenwoordig lijkt iedere wetenschapper in de ban van het getal en het tellen.
De problemen ontstaan als men het verschil tussen de getalswereld en de echte wereld niet meer doorziet – als de feiten nummers worden. Natuurlijk, soms zeggen getallen hoe iets in elkaar steekt. Denk aan een bedrijf waarvan de beurswaarde een goede representatie kan zijn van de echte waarde (van voorraden, toekomstige winstinschattingen, klantenbinding, enzovoort). Ook een politieke peiling kan vaststellen wat er leeft in een samenleving en voorspellen wie de winnaar van de komende verkiezing kan zijn. Maar zelfs als een peiling gehouden wordt onder alle burgers, en er dus geen inductieprobleem speelt (bijvoorbeeld op basis van 10.000 metingen uitspraken doen over 17 miljoen mensen), dan nog kan een peiling ernaast zitten. Hoe kan dat?
Getallen zijn interpretaties. Ze lijken absoluut zeker, maar in het geval van een beurskoers of een politieke peiling is er ruis op de lijn. Wat bijvoorbeeld als je niet de goede vragen stelt? Dat is precies wat er gebeurde toen Pim Fortuyn bijna aan de macht kwam. Zelfs het CBS zag zijn succes niet aankomen, ondanks het feit dat hij dagelijks op tv was. Op eenzelfde manier is de Arabische Lente gepeild noch voorspeld en werden de mogelijke winst van Brexit en die van Trump onwaarschijnlijk gevonden. Wat hier speelt, is dat sommige dingen slecht meetbaar zijn. Meten werkt binnen gegeven kaders. In tijden van onrust en paradigma wisselingen, zoals in onze transitietijd, is het moeilijk te begrijpen wat er speelt en waar we heen gaan.
Gelukkig zijn er andere vormen van rationaliteit die ons de weg kunnen wijzen, zoals verstandigheid, tact en inlevingsvermogen.