Van zelfrijdende auto's tot de suggesties die je krijgt op YouTube en het veelbesproken ChatGPT: kunstmatige intelligentie is overal. We bevinden ons middenin een AI-revolutie, volgens (web)ontwikkelaar Hay Kranen. Dat brengt een aantal uitdagingen met zich mee, maar verwacht van hem geen doemverhaal: "AI is geen magie. Als je ermee aan de slag gaat, kun je zelf snappen hoe het werkt."

Huiswerkopdrachten, scripties en zelfs nieuwsberichten: de slimme chatbot ChatGPT draait er zijn/haar/hun hand niet voor om. Binnen enkele seconden en zonder tik- of taalfouten genereert Kunstmatige Intelligentie (AI) een antwoord op een vraag of opdracht. En dan zijn er ook nog text-to-image-toepassingen, zoals Stable Diffusion, Midjourney of DALL-E, die een tekst vertalen naar een afbeelding, tekening of foto. 

Voldoende om de alarmbellen flink te doen rinkelen. Zo zouden scholieren hun huiswerk niet meer zelf maken, en kunnen professionele beeldbewerkers op zoek naar een andere baan. Volgens (web)ontwikkelaar Hay Kranen zal het zo’n vaart niet lopen. Wel ziet hij dat we middenin een AI-revolutie zitten die een enorme verandering zal betekenen voor de manier waarop we digitale media creëren.

Waarom spreek je van een AI-revolutie?

"AI en machine learning zijn niet nieuw, de principes waar ze op gebaseerd zijn dateren al van eind jaren 50. Maar ik denk wel dat we in een stroomversnelling terecht zijn gekomen. Ten eerste zijn GPU's, de grafische kaarten in computers, veel sneller geworden, waardoor je steeds meer berekeningen in korte tijd kunt doen. Daarnaast zijn we massaal onze data gaan delen, bijvoorbeeld op social media, waarmee die algoritmes getraind kunnen worden, vooral door de grote techbedrijven als Google, Meta en Microsoft."

Wat zijn de meest in het oog springende toepassingen?

"Er is van alles. Denk aan zelfrijdende auto’s, die data nodig hebben om zelf te leren rijden. Die data worden opgehaald door camera’s op auto’s te monteren, of door algoritmes videospelletjes te laten spelen waarin ze door een stad rijden. Maar denk ook aan meer alledaagse toepassingen. Als jij een suggestie krijgt op YouTube, Discover Weekly luistert op Spotify, of personen zoekt in het fotoalbum van je smartphone: het is allemaal AI."

Hoe zie jij toepassingen als ChatGPT en text-to-image?

"Dat zijn deep learning algoritmes, een technologie die al een jaar of tien bestaat. Ook hier geldt dat de toepassingen inmiddels met zoveel data getraind worden, dat de resultaten steeds overtuigender worden. Ik kan me herinneren dat ik een jaar of zes geleden ook een met text-to-image gegenereerde afbeelding zag, maar dat zag er niet uit. Heel korrelig. Vanaf 2019 werden de toepassingen overtuigender, zie bijvoorbeeld op website thispersondoesnotexist.com. Je moest echt goed kijken of de gezichten die op die site staan echt zijn of niet."

© thispersondoesnotexist.com

Een automatisch gegeneerde afbeelding op thispersondoesnotexist.com.

Het doet ook een beetje denken aan deepfakes. Wat verwacht je dat de gevolgen gaan zijn van dergelijke technologieën? 

"Wat opvalt is dat het snel over hele grote zaken gaat. Alle schilders en dichters zouden zogenaamd werkloos worden, omdat we steeds meer kunnen met AI. Ik denk niet dat het zo’n vaart zal lopen. Machine learning wordt nu vooral ingezet voor zaken waar mensen niet zoveel waarde aan hechten. Denk aan het genereren van stockfoto’s, of het maken van anime porno. Ik denk dat we vooral nog aan het onderzoeken zijn wat we er precies mee kunnen en wat de gevolgen zullen zijn."

Er wordt wel gezegd dat scholieren hun huiswerk zullen laten maken door ChatGPT.

"Je hebt nu het grapje dat domme studenten hun huiswerk laten maken door ChatGPT. Slimme studenten laten hun huiswerk maken door ChatGPT, om er dan zelf nog een paar schrijffouten in te maken, om te verbloemen dat ze AI hebben ingezet. Ik vraag me eerlijk gezegd af hoeveel groter dit probleem is dan scholieren die hun huiswerk afkijken of overschrijven van anderen. Bovendien: ChatGPT kan nog helemaal niet overweg met noten en referenties. Een goede docent pikt dat er wel uit. Ik denk dat er wel grotere uitdagingen zijn."

Hay Kranen is een (web)ontwikkelaar die ‘digitale dingen maakt’. Hij werkt op het snijvlak van kunst, data, technologie en (verhalende) journalistiek. Via zijn website kun je je aanmelden voor De Circulaire, zijn tweewekelijkse nieuwsbrief over deze onderwerpen. 

Welke dan?

"Een groot misverstand over AI en algoritmes is dat ze geen vooroordelen hebben. Dat een machine neutraal is. Of dat het allemaal magie is. Dat is niet zo. Een algoritme wordt getraind door mensen, en alle vooroordelen die wij als mens hebben, zullen ook in die algoritmes en modellen terechtkomen. ChatGPT en DALL-E kunnen alleen maar bestaan omdat ze gevoed worden met trainingsdata. Dan heb je het over terabytes aan teksten en plaatjes. Natuurlijk zitten daar vooroordelen in. Als jij op Google zoekt op een term als 'CEO', dan vind je heel veel witte mannen van middelbare leeftijd. De mensen die die algoritmes bouwen zijn zich daar bewust van, maar het is heel moeilijk om die vooroordelen niet mee te nemen."

Hoe moeten we daarmee omgaan?

"Ik denk dat de trainingsdata divers moet zijn. En daarnaast moet je ook zelf kritisch blijven op wat er uit die modellen komt. Niet klakkeloos overnemen wat de computer je vertelt. Een computer doet een voorstel, als mens moet je dat altijd interpreteren."

Zijn er nog andere uitdagingen rondom AI?

"AI kan zorgen voor een ontzieling van de maatschappij. Als je de hele dag met chatbots praat en je boodschappen bij de zelfscankassa afrekent dan heb je wellicht de neiging om echte mensen ook zo te behandelen. Denk aan flitsbezorgers: heb je daar ooit meer contact mee dan dat je zo’n tasje met boodschappen aanneemt? Een gevaar is dat je alle vreemde mensen gaat zien als door AI gegenereerde NPC’s (Non-Playable Characters). AI gaat misschien wel voor meer eenzaamheid in de maatschappij zorgen."

Wat fascineert jou aan AI?

"AI zegt veel over wie wij zijn als mens en hoe wij naar de wereld kijken. Het houdt ons een spiegel voor. En ik heb altijd een fascinatie gehad voor het genereren van zaken en dat die zaken willekeurig kunnen zijn. Ik denk dat veel van mijn werk daar ook over gaat. Als mensen creëren wij verhalen met de gegevens die wij tot onze beschikking hebben. Machines kunnen die creativiteit voeden."

"AI zegt veel over wie wij zijn als mens en hoe wij naar de wereld kijken. Het houdt ons een spiegel voor."

Hay Kranen
In welk van de werken die je gemaakt hebt is dat goed gelukt?

"Ik heb een keer alle koppen van stukken van De Correspondent verzameld en een generator gebouwd die fictieve koppen genereerde. Als je op een knop drukte kreeg je telkens een andere kop. Een beetje clickbait-achtig: Dit zijn de twaalf redenen waarom het kapitalisme niet werkt. Nummer twee is erg belangrijk. Ik probeer daarmee ook duidelijk te maken dat AI geen magie is. Als je ermee aan de slag gaat, kun je zelf snappen hoe het werkt."