Zo'n boete heeft Brussel nog niet gezien – en Google ook niet. €2.4 miljard moet het bedrijf dokken, verkondigde de Europese Commissie afgelopen dinsdag, als straf omdat Google zijn eigen prijsvergelijkingsdienst voorrang heeft gegeven in zijn zoekresultaten.

In Silicon Valley vinden ze dit schrijnend oneerlijk. En toch gaat het lang niet ver genoeg. Eigenlijk zou Google gewoon een nationaal of Europees nutsbedrijf moeten worden, gecontroleerd door de overheid.

Wat is het probleem met de status quo? Bij Google komen twee dingen samen: ten eerste is het in de onlinewereld zo dominant dat je er amper omheen komt. De school van mijn kinderen verwacht van mij min of meer dat ik op een smartphone de laatste berichten van juf of meester kan checken. En wil je geen iPhone, ben je feitelijk op Android en daarmee Google aangewezen. Om apps te downloaden, moet je op je telefoon inloggen – en vanaf dat moment leest je telefoon zo ongeveer alles mee wat je doet. Een Google-vrij bestaan is misschien in theorie nog mogelijk, maar in de praktijk is het verdomd moeilijk. Daar doet het bedrijf hard z'n best voor.

De tekst gaat verder onder de foto.

© Brainwash

Het Google logo op het in januari geopend Google kantoor in Zurich, Zwitserland. (Foto: EPA, Walter Bieri)

Ten tweede wordt die informatie gebruikt om jou als commercieel doelwit precies in het spinnenweb van Google's klanten te krijgen. Jouw eigen onlinegedrag verraadt je zwaktes en voorkeuren. Maar, net zo venijnig: de sporen die we collectief online achterlaten stellen whizzkids in staat menselijk gedrag in z'n geheel voorspelbaarder, en daarmee manipuleerbaarder te maken. Als burger heb ik feitelijk geen mogelijkheid om me aan die vorm van digitale uitbuiting te onttrekken. Op steeds meer momenten van de dag wordt immers verondersteld dat ik mobiel online ben met een iOS of Android apparaat.

Een maatschappij die zijn eigen burgers niet wil uitleveren aan de digitale oppermacht in Silicon Valley zou hier moeten ingrijpen. Niet omdat Google Amerikaans is en niet Europees, en ook niet omdat het veel geld verdient. Maar omdat zijn businessmodel mijn zelfbeschikking aantast (of wat ervan over is). Het probleem is niet Google's dominantie tussen de zoekmachines, maar zijn enorme mogelijkheden om deze dominantie uit te buiten.

Daarom zouden cruciale delen van het internet onder controle van de overheid moeten komen. Wij als bevolking moeten kunnen beslissen wat er met de informatie gebeurt die door ons onlinegedrag gewonnen wordt. Zo bezien was de boete van afgelopen dinsdag maar een eerste stap. Het echte gevecht draait om de vraag hoeveel autonomie wij houden in een tijd waarin we door digitalisering steeds kwetsbaarder worden. Met winst-gedreven techgiganten als tegenstanders wordt dat nog hard knokken.