Foto: Stephen Arnold
Dit terwijl dit hokje haar toch ook veel had gegeven. Had ze zonder het hokje 'transgender' überhaupt op het podium gezeten? Was ze anders niet altijd een freak of nature gebleven, omdat mensen haar niet konden definiëren, in een 'hokje' konden plaatsen? Met andere woorden: gooide ze nu niet juist het kind met het badwater weg?
Iedereen is uniek, niemand wil in een hokje geplaatst worden. In onze hedendaagse authenticiteitscultuur, waar het verlangen naar eigenheid en uniciteit onze harten sneller doet kloppen, heeft hokjesdenken een behoorlijk slechte naam. De common sense luidt: hokjes zijn beperkend en slecht, ze beroven ons van onze eigen en unieke identiteit. 'Weg ermee', roept de menigte. Maar kan dat wel? Kunnen we wel zonder hokjes? Dat vragen maar weinig mensen zich af.
De sociale wetenschappen en ook de neurowetenschappen, bewijzen keer op keer dat wij mensen helemaal niet zonder hokjes kunnen. Hokjes bieden ons overzicht, maken ons leven overzichtelijk en begrijpelijk. Zonder hokjes is de wereld een permanente LSD trip: vloeibaar, ondefinieerbaar en chaotisch (ik weet: sommige mensen zouden dit geenszins een vervelend vooruitzicht vinden).
Toch worden hokjes door mensen vaak als beperkend ervaren. Laatst las ik over iemand die zichzelf beschreef als 'een eigenzinnige dame die niet in een hokje te stoppen valt'. Een veelgehoorde uitspraak. En nee, niemand is inderdaad in één hokje te plaatsen, maar dat wil niet zeggen dat we ook meteen zonder kunnen. Want terwijl de dame in kwestie zich distantieert van het hokjesdenken, creëert ze ter plekke, zonder dat ze dit wellicht door heeft, weer een nieuw hokje: het hokje 'eigenzinnige dame'.
Weliswaar een veel breder en minder gedefinieerd hokje, maar alsnog een hokje. Er zijn meer 'eigenzinnige dames' in Nederland. Zet ze allemaal naast elkaar en je zult vast een hoop overeenkomsten zien. Het is nu eenmaal een bepaald type mens, met een specifieke sociaal-culturele achtergrond die de woorden 'eigenzinnig' en 'dame' zal gebruiken. Uiteraard kunnen hokjes demoniserend, discriminerend en zelfs racistisch zijn, maar dat wil niet zeggen dat het tegenovergestelde niet ook waar is: ze kunnen bevrijden, emanciperen.
De LGBTQ scene vind ik daar een mooi voorbeeld van. Daar heeft de laatste twee decennia een explosie plaatsgevonden van nieuwe hokjes. Naast de reeds ingeburgerde hokjes als 'homo', 'lesbi' of 'biseksueel', beschrijven mensen zich nu ook als bijvoorbeeld 'panseksueel', 'polyseksueel' of 'queer'. Waarom? Omdat de menselijke soort nu eenmaal een grote verscheidenheid aan seksuele oriëntatie bevat.
Tekst loopt door onder de afbeelding.