De Britse socioloog Colin Crouch stelt dat in onze cultuur de economische rationaliteit dominant is, wat het maken van moreel juiste keuzes soms gevaarlijk in de weg staat. Een belangrijk probleem is dat het moeilijk is om juist te handelen als de financiële schade voor jezelf groot is.
Dwang is duur
Natuurlijk proberen we mensen te dwingen zich aan wetten en regels te houden, maar dit is zwaar, complex en duur. Het vergt onze voortdurende waakzaamheid, ingewikkelde opsporingsonderzoeken en dure controlerende instituties. Bovenal, de angst voor schade, straffen en boetes zorgt ervoor dat men misstanden geheim probeert te houden. Maar als die economische rationaliteit zo sterk is, kunnen we deze dan niet ook voor morele doelen inzetten?
Verborgen misstanden
Bijvoorbeeld, als we mensen die verborgen misstanden naar buiten brengen voldoende zouden beschermen en belonen, zou dit een BP-medewerker hebben kunnen verleiden om te waarschuwen voor een onverantwoord risico op een lek. Hiermee had de Mexicaanse olieramp wellicht voorkomen kunnen worden. Niet uit morele overwegingen, maar uit persoonlijk gewin.
Klokkenluiders
Klokkenluiders belonen is makkelijk, simpel en goedkoop. Ze maken dingen zichtbaar en ze leveren ons meer op dan ze ons kosten (winst). Hierbij werkt een verhoogde kans dat misstanden naar buiten komen als disciplinerende kracht op grote bedrijven: ze hebben meer reden om zich beter te gedragen.
Maak het aantrekkelijker om het juiste te doen
Naast dat we nadenken over wat de moreel juiste handeling is, kunnen we dus meer nadenken over welke omstandigheden de juiste handeling bevorderen. Dat men dan niet altijd om zuiver morele redenen handelt, is misschien niet zo erg. Het gaat niet alleen om de manier waarop we onze morele doelen bereiken, maar vooral ook dat we ze bereiken.