In onze westerse maatschappij zijn de symptomen van borderline niet ver te zoeken. Impulsiviteit, zinloosheid en steeds verdere verbrokkeling kenmerken onze leefwereld. De mens dreigt hoogmoedig, egoïstisch en overprikkeld te worden. Als psychiater wil ik waarschuwen voor een al te zelfgenoegzame, egocentrische genieting van deze wereld. Ik wil betekenis brengen. Er is een dreiging dat mensen weglopen van nadenkendheid, en dat ze alleen maar willen genieten van het bestaan. Maar alleen genieten van het bestaan leidt tot een grote ledigheid, en zelfs tot psychiatrische pathologie als depressie.

Genieting als doel an sich is een lege doos. De zoektocht naar geluk en genot als doel van het leven lijkt mij een vergissing. Het doel van het leven zou moeten zijn: hoe kan ik zinvol zijn? Er is geen vooraf bepaalde zin in het leven, maar als mensen moeten wij die zin zelf maken. De zin is een opdracht, het is een taak in het leven om betekenisvol te zijn. Daarom is de vraag die wij onszelf moeten stellen: hoe kan ik goed leven? Hoe kan ik het geluk van anderen zo goed mogelijk bevorderen? En het mooie is dat men daar zelf ook wel content van wordt, dat het een geluksgevoel geeft dat veel vervullender is dan het egocentrische streven naar geluk van het individu.

Tekst loopt door onder de afbeelding.

© Brainwash

Foto: Soragrit Wongsa.

Het wordt de mens moeilijk gemaakt, in een maatschappij die gericht is op snelheid, perfectie en verbetering. Het grootste gevaar is egocentriciteit, de illusie van een doorgetrokken autonomie. Eenzaamheid is de andere kant van die medaille. Onze technologie laat toe dat we veel zelf kunnen, maar emotioneel zijn wij essentieel met anderen. Om het filosofisch te zeggen: Das sein ist Mitsein. Als we al te zeer op onszelf zitten te foeffelen, dreigt dat tot grote eenzaamheid en problemen te leiden. Dus ik denk dat we moeten nadenken, vandaag, als maatschappij: hoe kunnen we samenleven? Ik zeg niet dat het al te laat is, de apocalyps nadert niet, maar het vormt wel een probleem waar we over na moeten denken.

Ik vrees dat onze maatschappij dreigt door te drammen in ikkige inbunkering. We maken een muur rondom ons, waarachter we al onze kwetsbaarheden verbergen, om te doen alsof we succesvol en fantastisch zijn en dat alles ongelofelijk is. Op Facebook laten we alleen foto's van feestjes en vakanties zien. Alles wat een beetje moeilijk is, wordt ingeslikt. Op den duur wordt dat ondragelijk. We zouden onze lastigheden een beetje met elkaar moeten delen.

Zoeken naar zingeving schiet zo vaak door in gecommercialiseerde vormen van zin, waarbij we moeten betalen om een goeroe te horen spreken over de zin van het leven. De markt springt slim in het gat van de zingeving dat we ervaren in een steeds verder geseculariseerde en geïndividualiseerde wereld. Maar laat je niet bij de neus nemen. Zoek zélf de zin van het leven op een bankje in het park en luister naar het ruisen van de bomen. Dat zal veel interessanter zijn dan het praatje van een willekeurige goeroe.

Als psychiater wil ik mensen niet voorschrijven hoe ze hun leven moeten leiden. Ik wil mensen hun eigen leven laten maken, maar wel met de principes van samenleving, verbinding en zorg. Deze zogenaamd ouderwetse waarden vind ik nog altijd heel belangrijk, het idee dat we voor elkaar iets moeten betekenen en dat daarin de zin van het leven zit.

Dat het leven moeilijk en oneerlijk kan zijn, stemt ons soms somber. Maar we moeten niet bij de pakken neer gaan zitten. Laat het de stuwende kracht zijn die ons doet nadenken. Wees verontwaardigd, en wees geëngageerd. Wees verontwaardigd over de onrechtvaardigheden van de wereld, wees verontwaardigd over het verschrikkelijke onrecht voor het milieu en de mensen, maar ga dan niet in een hoekje zitten wenen. Nee, wees geëngageerd, doe iets! Kleine dingen kunnen dat zijn. Niet iedereen moet op de barricades gaan staan roepen, liever niet te veel zelfs, maar doe iets voor de medemens. Zo kunnen we samen de borderline crisis van onze maatschappij een wending geven.

Dit artikel is een uitwerking van een interview met psychiater Dirk De Wachter in Brainwash Zomerradio van Human. Het hele gesprek luister je hier terug.