Dit psychologisch mechanisme helpt je tegenslagen te verwerken

Sinds dit weekend is Dafne Schippers niet meer de koningin van de sprint. Op de EK Atletiek in Berlijn haalde ze brons op de 100 meter en zilver op de 200 meter. Haar rivale Dina Asher-Smith versloeg haar op beide afstanden. Hoe snel ook, in het licht van haar eerdere overwinningen was dit een tegenvaller voor Schippers.

Dafne Schippers op het Europese kampioenschappen atletiek in Berlijn (Foto: ANP).

Schippers beheerst als geen ander de self serving bias, een psychologisch mechanisme dat ons ego oppoetst en ons helpt tegenslagen te verwerken. Handig, maar soms ook misleidend, want de reactie klopt niet altijd. In de sportwereld is dit mechanisme zeer bekend. Kort gezegd gaat deze egostrelende attributiefout als volgt: een slechte prestatie is niet aan jezelf te wijten, nee, dat ligt aan de anderen of aan de omstandigheden: de coach, het weer of het parcours. Maar heb je gewonnen, dan ligt het natuurlijk wel aan jou, en aan je geweldige inzet, training en uithoudingsvermogen.

'Schippers zoekt de verklaring voor tegenvallende prestaties vaak bij anderen en zelden bij haarzelf,' schreef de Volkskrant begin deze week. 'Het startblok, de tijdwaarneming, de jetlag, de temperatuur, het jurylid, de kritische berichtgeving.' Volgens de krant kan ze beter een voorbeeld nemen aan wereldkampioen tienkamp Kevin Mayer, die in Berlijn werd uitgeschakeld nadat hij bij het verspringen driemaal verkeerd had afgezet. Mayer nam de volledige verantwoordelijkheid voor de misstap. 'Ik nam veel risico. Het is mijn fout,' zei hij nederig voor de camera.

Tekst loopt door onder de afbeelding.

Foto: Gabriel Matula

De reactie van Dafne Schippers op het missen van de gouden medaille is een interessante variant van de self serving bias. Schippers verandert van perspectief. Ze kijkt niet naar de rangorde tussen de deelnemers aan de sprint, niet naar goud, zilver of brons, maar naar haar eigen tijden dit seizoen. En ja, dan pakt het positief uit. Dat mag dan een denkfout zijn, het houdt wel haar zelfrespect overeind.

Eigenlijk is haar reactie een intelligente relativering van de tegenslag; het tekent de veerkracht van de Utrechtse atlete die al op 22-jarige leeftijd de eerste Nederlandse was die ooit de 100 meter in minder dan 11 seconden liep. Wie vroeg piekt moet zijn ambities bijstellen of een enorm relativeringsvermogen hebben.

Kijktip: leer denkfouten zoals de self serving bias te herkennen in het Human-programma Dat Had Je Gedacht.