De strijd om onze aandacht wordt steeds heviger. Kleurrijke billboard vullen onze steden, je telefoon trilt dag en nacht met berichten en notificaties, en online platforms worden zo ontwikkeld dat ze je aandacht zo lang mogelijk vasthouden. Hoe kun je ervoor zorgen dat je in deze tijden van afleiding genoeg concentratie hebt om tot een meesterwerk te komen?

Beroemde kunstenaars en denkers hebben vaak vaste rituelen die met de natuur te maken hebben. Componist Ludwig van Beethoven werkte aan zijn bureau, afgewisseld met flinke wandelingen door de natuur. Schrijver Voltaire reed in de middag in een rijtuig door zijn landgoed en schilder Joan Miró werkte veel in Mont-Roig, een dorpje aan het strand. Deze grote denkers en kunstenaars zoeken de natuur op om zich goed te kunnen concentreren.

Een mogelijke verklaring voor dit fenomeen is te vinden in de attention restoration theory (ART). Deze theorie stelt dat de omgeving waarin je je bevindt, bepaalt hoezeer je aandacht herstelt. Eén van de uitgangspunten van deze theorie is dat de natuur de beste omgeving is om optimale aandacht te krijgen. ART stelt zelfs dat de natuur gezien kan worden als therapie zonder enkele bijwerking, en nog gratis ook.

Bewijs voor ART wordt geleverd door experimenten waarin proefpersonen worden opgedeeld in twee groepen: proefpersonen maken óf een wandeling in de natuur óf een wandeling door een stedelijke omgeving. Er wordt voor gezorgd dat de twee wandelingen even lang zijn. Na de wandeling moeten proefpersonen een ingewikkelde aandachtstaak doen. De groep die een wandeling in de natuur heeft gemaakt, presteert beter dan de groep die door een stad hebben gelopen.

Hoe is dit te verklaren? Je kunt de aandacht grofweg verdelen in twee soorten: onvrijwillige aandacht, gedreven door opvallende informatie uit de buitenwereld, en gerichte of vrijwillige aandacht, gedreven door je doelen en wat jij op dat moment belangrijk vindt. Het idee achter ART is dat een wandeling in de natuur je vrijwillige aandacht herstelt. De natuur is gevuld met intrinsiek intrigerende informatie, zoals zonsondergangen en mooie vergezichten. Deze trekken dan wel de aandacht, maar vereisen geen directe actie van je vrijwillige aandacht.

De onvrijwillige aandacht wordt minder vaak gegrepen dan in stedelijke omgevingen, waarin je regelmatig wordt afgeleid door voorbijlopende mensen, reclames en verkeer. In de stad heb je veel meer gerichte aandacht nodig om je weg te kunnen vinden en deze afleidingen te negeren. Simpel gezegd: wandelen in de natuur vereist een stuk minder van je vrijwillige aandacht dan door de stad struinen. Je kunt veilig een beetje rondkijken en je aandacht laten grijpen door wat er om je heen gebeurt, zonder dat je heel hard je best moet doen om deze informatie te negeren. Hierdoor ben je na een wandeling in de natuur in staat om beter te presteren.

Het mooiste is dat wandelen in de natuur niet de enige manier is om tot deze verbetering te komen. Het simpelweg kijken naar plaatjes van natuur doet het ook al. Met een prettige temperatuur heeft het ook niets te maken, want dezelfde resultaten zijn gevonden in de vrieskou in de winter.

Deze bevindingen hebben interessante consequenties voor trainingsprogramma's die de prestaties van mensen willen verbeteren. Stel: je moet presteren op een taak waar de gerichte aandacht voor nodig is, zoals bijna elke taak waar concentratie vereist is. Als je net enorme moeite hebt moeten doen om je weg te kunnen vinden door het drukke verkeer, zul je waarschijnlijk slechter presteren dan wanneer je net een rustige wandeling in de natuur hebt gehad. Dit is zeker iets om rekening mee te houden voorafgaand aan een belangrijk examen. Het vatten van je concentratie is moeilijker als je te laat en net uit het verkeer binnenstormt, dan wanneer je ruim op tijd en ontspannen in de zaal zit.

ART heeft ook gevolgen voor hoe we de leeromgeving van kinderen kunnen verbeteren. Kinderen met ADHD kunnen zich beter concentreren als ze net twintig minuten in een park hebben gelopen, vergeleken met een stedelijke omgeving. Opvallend is dat de effecten in deze studie vergelijkbaar waren met de verbeteringen die zijn gerapporteerd voor methylfenidaat (Ritalin), een medicijn dat veel kinderen met ADHD krijgen voorgeschreven.

Het is dus aannemelijk dat scholen in de natuur beter voor de concentratie zijn dan scholen in een drukke omgeving. Ramen met uitzicht op natuur werken ook positief op de concentratie. Voeg daarbij dat dezelfde effecten van natuur gevonden zijn voor mensen met een depressie, en je snapt waarom Beethoven ging wandelen in de natuur voordat hij aan een volgend meesterwerk begon. Voordat je zelf aan je volgende meesterwerk begint, weet je wat je te doen staat.

Uiteraard keken de onderzoekers naar de prestatie op de taak na de wandeling vergeleken met de prestatie op diezelfde taak voor de wandeling.