Deze filosoof is de snelste marathonloper ter wereld

Een goede tweeënhalve minuut haalt hij van het wereldrecord af, de Keniaanse marathonloper Eliud Kipchoge. Begeleid door elf tempomarkers, die om de zoveel ronden ververst worden, en in de slipstream van een Tesla, doet hij twee weken geleden een ultieme poging om 42,195 kilometer in minder dan twee uur te lopen.

Met behulp van laserstralen wordt de formatie op het asfalt geprojecteerd waarin de lopers hun ronden over het Italiaanse autocircuit van Monza dienen af te leggen. Geavanceerd schoeisel geeft het gevoel dat er continu heuvelaf gelopen wordt. Dichter bij een laboratoriumsetting kom je niet. Het blijkt niet genoeg. Kipchoge komt 26 seconden tekort.

Tekst loopt door onder de video.

Hij krijgt er meer vragen over dan over welk onderwerp dan ook. Mike Joyner schrijft in het laatste jaar van zijn artsenopleiding een paper over de grenzen aan sportieve inspanningen van hardlopers. Hij onderzoekt hoe melkzuurdrempel, longcapaciteit en loopeconomie - factoren die een beperkende invloed hebben op de inspanning - inwerken op de sportieve prestatie.

Hij ontwikkelt een model en komt tot een zeer nauwkeurige voorspelling. De ideale loper kan onder de meest ideale omstandigheden een marathon lopen in een uur, 57 minuten en 58 seconden. Het duurt nog vijf jaar voordat Joyner zijn studentenscriptie gepubliceerd krijgt in het Journal of Applied Psychology. In 1991, op het moment van uitgave, staat het wereldrecord op 2.06.50, en is een marathon onder de twee uur niet meer dan een vage fantasie.

En nu blijkt, althans in theorie, dat het mogelijk is om bijna negen minuten sneller te lopen. De publicatie is het begin van een felle discussie tussen gelovigen en ongelovigen. Tussen zij die denken dat het de mens zal lukken, en tussen zij die denken dat het absoluut onmogelijk is.

Als het lukt, en de poging van Kipchoge doet dat vermoeden, is het absoluut niet de eerste muur die geslecht wordt in het hardlopen, laat staan in de sport. Het breken van records is inherent aan (top)sport. In de jaren 50 van de vorige eeuw doet doet de Australische hardloper John Landy, een van de beste middenafstandsloper van zijn tijd, poging na poging om de Engelse Mijl (ongeveer 1,61 kilometer) onder de vier minuten te lopen.

Keer op keer bijt Landy zijn tanden stuk op wat hij noemt 'een stenen muur', en geeft op. Het is niet te doen. Tot het een ander wel lukt. In 1954 is het coassistent Robert Bannister die in het Engelse Oxford onder de vier minuten duikt. Drie minuten, 59 seconden en vier tienden, doet hij over de afstand. Lang zal het nieuwe wereldrecord niet staan.

De doorbraak inspireert Landy tot een nieuwe poging. Op 21 juni, zes weken na de poging van Bannister, verpulvert hij in Zweden het record van de Engelsman. Hij noteert drie minuten, 57 seconden en 9 tienden. Inmiddels zijn er tal van atleten die de mijl onder de vier minuten hebben gelopen. Het was slechts onmogelijk toen nog niemand het gedaan had.

"Het is niet het hart of de longen die het verschil maken, maar het brein", zou Bannister gezegd hebben na zijn grensverleggende prestatie, waarmee hij definitief een collectieve psychologische barrière doorbrak. De tijd van het 'hersenloos' presteren was voorbij. Een topprestatie vraagt duidelijk meer dan een optimale melkzuurdrempel, longcapaciteit en loopeconomie. Niet alleen verzuring van de spieren blijkt de beperkende factor voor een sportprestatie, zoals lang gedacht werd, maar de subjectief ervaren mate van inspanning.

Al dan niet bewust blijken duursporters de intensiteit van hun inspanning aan te passen, om zo schade aan het lichaam door bijvoorbeeld oververhitting of zuurstofgebrek te voorkomen. Hoe het brein die processen precies reguleert, is niet bekend. Wel is duidelijk dat handelen een samenspel is van lichaam, omgeving en brein. Belichaamde cognitie, wordt dat genoemd. Die belichaamde cognitie is van grote invloed op het doorbreken van barrières in de sport.

En dus is het niet gek dat juist Eliud Kipchoge dicht in de buurt komt van het slechten van misschien wel de grootste stenen muur in het hardlopen: de grens van twee uur op de marathon. Van de negen marathons die hij loopt, wint hij er acht, een keer wordt hij tweede. In 2016 komt hij in Londen met een tijd van met 2.03.05 tot op acht seconden van het wereldrecord. Datzelfde jaar wint hij de marathon van Berlijn terwijl de binnenzolen van zijn sportschoenen als losse flapjes om zijn enkels hangen. Ongemakkelijk en pijnlijk, maar het deert hem niet.

Tekst loopt door onder de video.

"Eluid is iemand met een zeer opgeruimde, stabiele mindset", omschrijft zijn manager Valentijn Trouw de sleutel tot succes. "Dat is zo uitmuntend aan hem. Natuurlijk wil hij slagen, wil hij winnen en records breken, maar hij focust op wat er van dag tot dag nodig is." Vanaf zijn allereerste training houdt hij een dagboek bij waarin hij al zijn trainingen noteert. Naast trainen leidt hij een simpel en Spartaans leven.

De snelste marathonloper van het moment en selfmade miljonair, kiest er het grootste deel van het jaar voor om onder armoedige omstandigheden te leven. Dan verblijft hij in Kaptagat, een klein dorpje in het Westen van Kenia, op een kamp voor jeugdige atleten zonder inkomen. Hij kwam er als junior terecht, en besloot te blijven.

Tussen de trainingen snijdt hij groente voor de gemeenschappelijke maaltijd, of maakt hij toiletten schoon. In de avonden leest hij motivatieboeken, Stephen Covey's The 7 Habits of Highly Effective People, is favoriet. Zijn advies aan jeugdige atleten: "Train jezelf in zelfdiscipline, klaag nooit, leer gevoelens en verleidingen te onderdrukken en maak zelfdiscipline tot je levensstijl."

Door collega's wordt hij 'filosoof' of 'professor' genoemd. Kipchoge is mentaal ijzersterk. Hij heeft wat nodig is om grenzen te verleggen.

De marathon van Eliud Kipchoge is geen officieel wereldrecord. Dat record kan alleen tijdens een stadsmarathon als Berlijn, Londen of Rotterdam gelopen worden.