Wat het presidentschap van Joe Biden betekent voor raciale en economische ongelijkheid

'Amerika haalt opgelucht adem dat er een president is verkozen die mensen niet tegen elkaar opzet', zegt Amerika-correspondent Casper Thomas vanuit Washington. 'De toon van het gesprek doet ertoe, ook voor de democratie. Biden zei in zijn acceptatiespeech dat het erom gaat dat we elkaar niet als vijanden zien, maar als tegenstanders. Dat is de afgelopen jaren anders geweest, en die houding zal veranderen.'

'De toekomstige vice-president Kamala Harris zei het ook al: Trump is een bewezen racist', zegt schrijver Johan Fretz. Hij noemt de verkiezing van Biden boven Trump dan ook 'een extreem verschil voor raciale ongelijkheid'. 'Men zegt: 'Ik vind helemaal niet dat Trump racistisch is, maar dat is niet vol te houden over iemand die in talloze speeches Barack 'Hussein' Obama zegt, tegen democratisch verkozen vrouwen van kleur zegt dat ze terug moeten naar het land waar ze vandaan komen, die migrantenkinderen van hun ouders scheidt en in kooien stopt, Mexicanen verkrachters noemt en zegt dat een Mexicaanse rechter niet objectief zou kunnen zijn vanwege zijn afkomst. Het is een wezenlijk verschil dat we straks niet langer iemand in het Witte Huis hebben die over neonazi's zegt: 'There were very fine people on both sides.' Dat je niet iemand hebt die na de dood van George Floyd mensen met traangas de staat uitrookt voor zijn eigen fotomoment. Dat de toekomstige president simpelweg erkent dat er raciale ongelijkheid is.'

De Verenigde Staten kennen een lange en pijnlijke geschiedenis van slavernij, wettelijk verankerde segregatie, en racisme en discriminatie. Johan Fretz ziet Joe Biden als de aangewezen politicus om wat aan raciale ongelijkheid in het land te doen. De grote belofte die met de verkiezing van Barack Obama als de eerste zwarte president van Amerika kwam, werd niet ingelost. 'Het probleem van Obama was dat zwarte Amerikanen hun hoop bovengemiddeld op hem als zwarte president hadden gevestigd, en dachten dat hij extra veel voor hen ging doen, terwijl Obama zich aan handen en voeten gebonden voelde op dit thema. Hij wist: ik ben een zwarte man, dus ik loop voortdurend op een koord waarbij ik vanwege het feit dat ik zwart ben niet de suggestie kan wekken dat ik meer voor de zwarte bevolking doe dan voor de witte bevolking. De sporadische keren dat hij zich over racisme heeft uitgesproken, werd dat hem zeer kwalijk genomen. Zoals toen een zwarte jongen werd doodgeschoten, en Obama zei dat als hij een zoon had gehad, hij er net zo uit had gezien als deze jongen. Wit Amerika was woedend. Dat laat zien hoe moeilijk het was voor Obama om daar iets aan te doen. Dat geldt voor Biden niet.'

Dat heeft Biden volgens Fretz te danken aan zijn enorme steun onder Afro-Amerikanen, en aan het feit dat hij een oude witte man is en dat soort dingen kan zeggen zonder dat conservatief Amerika van hem vervreemd raakt. 'Het is mijn hoop is dat hij conservatief Amerika door zijn connectie met hen kan doen inzien dat het belangrijk is dat raciale ongelijkheid wordt aangepakt. En er is verandering opgetreden: zelfs Republikein Mitt Romney liep mee met een Black Lives Matter-demonstratie. Meer dan ooit zijn mensen gaan inzien dat racisme een systematisch probleem is in de Amerikaanse samenleving. Ik hoop dat Biden met dat kapitaal aan de slag kan. Het is belangrijk om door te pakken. Progressieven moeten hun macht gebruiken om veranderingen te bewerkstelligen.'

Het idee dat raciale ongelijkheid moet worden aangepakt, is al lang niet meer radicaal, benadrukt Fretz. 'De grap is dat het verwijt wordt gemaakt dat radicaal links de dienst uit is gaan maken in de Democratische partij, terwijl de meerderheid van de Amerikanen vindt dat er iets moet worden gedaan aan raciale en economische ongelijkheid: men wil racisme bestrijden, vindt dat het minimumloon moet worden verhoogd, en is voor Obamacare. Dat is allang mainstream.'

'We hebben het veel over Biden', merkt Casper Thomas op, 'maar eigenlijk moeten we het over Biden-Harris hebben. Het is zelden zo sterk het geval geweest dat er een duo-presidentschap was. Vice-president Pence bracht Trump weliswaar evangelische kiezers, maar nog niet eerder was een vice-president zo belangrijk als Kamala Harris. Al is het maar omdat zij een grote kanshebber is om president te worden, vanwege Biden's hoge leeftijd. De symboliek rondom Harris is net zo groot, zo niet groter dan bij Biden: als eerste vrouw, als eerste Indian-American, als eerste persoon met een duale migratieachtergrond in zo'n hoge functie. Er wordt geschiedenis geschreven, met name door de vice-president, en samen staan zij voor een sterk verhaal. Het is niet voor niets dat zij bij hun acceptatiespeech als eerste uitgebreid sprak. Nu al zie je dat het een presidentschap van hun samen is. Zij schuiven samen aan voor de digitale corona-meetings. Biden en Harris botsten het hardst tijdens de Democratische voorverkiezingen, maar staan nu samen model voor het na de strijd weer samenkomen om er met elkaar tegenaan te gaan. Zij willen gelijkwaardigheid uitstralen.'

Toch staat Kamala Harris ook bekend als iemand die tough on crime was in haar functie als procureur-generaal van de staat Californië, waar zwarte gemeenschappen door geraakt werden. 'Uiteindelijk zijn concrete verbeteringen het enige wat echt telt', zegt Thomas, 'en dat begint in het huidige klimaat met een ander verhaal. Als de toekomstige president en vice-president zeggen dat het aanpakken van institutioneel racisme prioriteit heeft in hun presidentschap, is dat een breuk met het Witte Huis van Trump. We kunnen nu constateren dat de toon verandert, en we moeten straks bekijken in hoeverre het Biden-Harris presidentschap dat ook waar gaat maken. Dat moeten we de komende vier jaar in de gaten houden, en er kritisch op blijven. Het is niet zo dat het automatisch goed komt omdat zij een inclusiever verhaal vertellen.'

Als het over de andere grote ongelijkheid in Amerika gaat, de economische ongelijkheid, moeten er ook bergen worden verzet. De kloof tussen arm en rijk dichten wordt een van de lastigere vraagstukken voor het duo Biden-Harris, voorziet Thomas. 'Er liggen plannen voor belastingverhogingen, maar de vraag is of dat er gaat komen als de Senaat tegen is. Biden heeft gezegd dat hij het minimumloon wil verhogen naar 15 dollar per uur, maar dat is nog steeds niet voldoende om massale groepen Amerikanen uit de armoede te tillen. Dat zou een werkelijk radicale breuk zijn met het verleden in Amerika. Bij Bernie Sanders deden radicalere plannen de ronde, en het zou goed kunnen dat Amerika op het vlak van economische ongelijkheid over vier jaar opnieuw teleurgesteld is. Dit moeten we aanzien.'

[banner id="4"]

Volgens Fretz is Biden ontegenzeggenlijk onderdeel van de corporate tak van de Democratische partij die sterk gelieerd is aan Wall Street. Dat zou grootse economische hervormingen onder Biden in de weg kunnen staan. 'Bernie Sanders zegt dat het systeem niet werkt, en heeft de revolutionairdere gedachte om er een ander systeem voor in de plaats te brengen. Dat hoef je van Biden niet te verwachten. Hij is een kapitalist die binnen het systeem verandering wil doorvoeren, omdat hij wel ziet dat het vooral voor de rijken werkt en het noodzakelijk is de balans te herstellen voor de middenklasse en de armen.' Wat daarbij in zijn voordeel werkt, denkt Fretz, is dat Biden niet vergeten is waar hij vandaan komt. 'Hij is een oorspronkelijke, authentieke politicus, die zich oprecht verbonden voelt met de working class van Amerika. Dat is een goed begin, maar uiteindelijk gaat het om beleid, en ik ben benieuwd in hoeverre hij echt durft om de economische ongelijkheid aan te pakken, Obamacare uit zal bouwen, en grote bedrijven belasting zal laten betalen. Mijn hoop is dat deze onderschatte politicus verder durft te gaan dan je zou verwachten.'