Wat de Catalexit voor Limburg en Friesland betekent

Het onafhankelijkheidsstreven in Catalonië is in de afgelopen weken ontaard in een ware onafhankelijkheidsstrijd. Nadat de Spaanse regering alles op alles zette om een referendum te dwarsbomen dat volgens diezelfde regering helemaal niet rechtsgeldig is, hangen diverse kopstukken uit de afgezette Catalaanse regering hoge gevangenisstraffen boven het hoofd. De EU schaart zich klakkeloos achter Madrid, maar waarom eigenlijk?

De regering van de Spaanse premier Rajoy hanteert een tamelijk Orwelliaanse redenering om zich tegen het Catalaanse onafhankelijkheidsstreven te keren: afscheiding is verboden, dat staat in de grondwet. Zo kan ik ook de federale eenheid van mijn land bewaren: ontevreden zijn is verboden, en een complete streek die zich af wil scheiden heeft dikke vette pech gehad. Als de EU deze houding had ingenomen jegens de Brexit was er al geen EU meer geweest. Afgedwongen eenheid is namelijk geen eenheid, je hoeft geen separatist te zijn om dat te vinden.

Jammer dus dat de EU de kromme het-is-nu-eenmaal-verbodenredenering van Rajoy zo klakkeloos overneemt, terwijl het nou juist de EU is die laat zien hoe je ongewenst separatisme het beste tegen kan gaan. De duidelijke strategie van Brussel in de Brexitonderhandelingen is om die zo meedogenloos mogelijk te voeren, waardoor het voor de Britten touwtrekken wordt tussen hun principes en hun toekomst: een van die twee zal naar de haaien moeten. De uitkomst is bovendien win-win voor de EU: kiest het Verenigd Koninkrijk voor een Brexit, dan heeft het voor eventuele andere -exitminnende lidstaten een afschrikkende werking dat ze het vel over de oren is getrokken. Trekken ze de keutel in dan is de Unie al helemaal gered.

Om met de Eagles te spreken: you can check out anytime you like, but you can never leave. Dat is geen vriendelijk systeem, het zegt op zich genoeg dat ik er een lied over heroïne bij citeer, maar we hebben nu eenmaal erg veel geïnvesteerd in die hele EU, en daar kan je geen gezaag aan de poten bij gebruiken. Bovendien is het nog altijd vriendelijker dan plompverloren zeggen dat weg willen illegaal is. Dat moet je eens met je bevolking proberen, dan word je afgezet voor je Puigdemont kan zeggen.

Voor de EU hoeft het ook helemaal niet slecht te zijn als gebiedsdelen in Europa onafhankelijk worden. De grenzen zoals die nu liggen hebben een ongekende periode van vrede en stabiliteit voortgebracht, maar dat effect is moeilijk los te zien van het nevenschikkende effect dat de intensieve Europese samenwerking van de laatste decennia heeft.

Bovendien zijn deze grenzen verre van perfect: het feit alleen al dat er in Europa een homogeen gebied bestaat dat Limburg heet, waar een landsgrens dwars doorheen loopt, laat zien dat de huidige onderverdeling in landen zo zijn arbitraire kanten heeft. En wie dat een zwak argument vindt moet het volgende lijstje maar eens hardop zeggen: Bretagne, Vlaanderen, Schotland, Baskenland, Catalonië, Noord-Italië, Beieren, Corsica, allemaal Europese gebiedsdelen met een onafhankelijkheidsbeweging. Niet allemaal zo serieus als Catalonië, niet allemaal zo breed gesteund, maar wel allemaal hardnekkig.

De lijst is overigens langer, en landen als België, Groot-Brittannië en Spanje, niet toevallig alledrie federale staatsvormen, hebben in vrijwel elke deelstaat wel een separatistische beweging. Over België gesproken: met een onafhankelijk Catalonië zou een nieuw dwergstaatje worden gecreëerd, en een versnippering van Europa in talloze kleine staatjes is onwenselijk. België, de zetel van de Europese regering, is nipt kleiner dan Catalonië. En als je al een EU hebt is versnippering op landniveau helemaal niet erg. De bestuurslaag die voor eenheid moet zorgen heb je toch al. Die zit in dwergstaatje België.

De tekst gaat verder onder de foto.

Een provinciegrensbord op de provinciegrens met Limburg (Foto: Mark Ahsmann).

Toch is de EU de voornaamste reden waarom onafhankelijkheid voor Catalonië een problematisch toekomstbeeld schept. Stel, Catalonië wordt onafhankelijk en wil toetreden tot de EU, feitelijk een absolute voorwaarde om er een succesvol land van te kunnen maken. Dan moeten alle EU-lidstaten unaniem goedkeuren dat de Catalanen lid worden, en in Madrid zit een boze kabouter met een gek baardje en een failliet land die dat sowieso niet gaat doen. Met deze regel maakt de EU separatisme de facto onmogelijk, want het is niet erg aannemelijk dat er zich ooit een scenario voordoet waarin het nieuw gevormde land gesteund wordt door het land waar het zich van heeft afgescheiden.

Maar het zou toch te allen tijde mogelijk moeten zijn voor een bepaald gebied om zich onafhankelijk te kunnen verklaren, zeker als de ambitie van Europese samenwerking er niet door in het geding komt? Een onafhankelijk Limburg zou ik bijvoorbeeld een uitstekend idee vinden. Limburg is een parel voor de zwijnen; vanuit de rest van Nederland wordt er alleen maar op Limburgers gescholden en geginnegapt over hun dialect. Als daar dan ook nog de BTW omlaag en de kunstsubsidies omhoog gaan, verhuis ik misschien zelfs wel terug. Maar ik dwaal af.

Een ander veelgehoord argument om tegen Catalaanse afscheiding te zijn, is dat de Catalanen zich eigenlijk helemaal niet af willen scheiden. Zoals de babyboomers de Britse jeugd een Brexit door de strot hebben geduwd, zo zou het in Catalonië maar een klein deel van de bevolking zijn dat zich af wil scheiden. Kijk maar naar afgelopen week, toen maar liefst 300.000 Catalanen tégen onafhankelijkheid protesteerden! En de helft van de stemgerechtigden is niet eens op komen dagen bij dat referendum!

Het loont om die cijfers in perspectief te plaatsen. Op een bevolking van 7,5 miljoen is 300.000 een tamelijk kleine groep. Natuurlijk nog altijd een indrukwekkend aantal, in Nederland zou een vergelijkbare demonstratie zo'n driekwart miljoen demonstranten trekken, maar de stem van de zwijgende meerderheid, in het aangezicht van een crisis die is afgedwongen door een schreeuwende minderheid? Dan verwacht je toch een bredere mobilisatie van ongenoegen dan 3% van de bevolking.

Catalonië heeft 5,5 miljoen stemgerechtigde inwoners, waarvan er ruim 2,3 miljoen (37,8%) op kwamen dagen voor het referendum. Van dat aantal van stemde maar liefst 90% voor onafhankelijkheid, 34% van de stemgerechtigden dus. De andere helft is inderdaad niet op komen dagen, maar zou dat zijn omdat ze tegen onafhankelijkheid zijn, of kan het ook te maken hebben met het op grote schaal vernietigen van stembiljetten, sluiten van stemlokalen en in elkaar trimmen van stemmende burgers door de Spaanse oproerpolitie?

De tekst gaat verder onder de foto.

De menigte zwaait met de Spaanse en Catalaanse Senyera vlag (Foto: AFP PHOTO, Lluis Gene).

In de nieuwste peiling voor de Catalaanse verkiezingen in december, waarbij een nieuwe regering wordt gekozen, ziet het ernaar uit dat de separatistische partijen hun absolute meerderheid in het parlement gaan behouden. Als maar een klein deel van de Catalanen voor afscheiding is, zou nooit een meerderheid bij deze beladen verkiezingen op een separatistische partij stemmen. Het is zoals Puigdemont zegt: de aankomende verkiezingen in Catalonië moeten als een officieel, onbelemmerd referendum worden beschouwd. Een stem voor de separatisten is een stem voor separatie.

Een beetje zoals de post-referendumverkiezingen in Groot-Brittannië waar Theresa May een verpletterende nederlaag leed, maar dan hopelijk wél met de juiste gevolgen. Als de Catalanen opnieuw een separatistische regering kiezen, zal die opnieuw de onafhankelijkheid uitroepen.

De Spaanse overheid heeft al aangekondigd in dat geval opnieuw de regering te ontbinden en nieuwe verkiezingen uit te schrijven, net zo lang tot Catalonië dusdanig onbestuurbaar is geworden dat de separatistische beweging voldoende aan populariteit heeft ingeboet en er een regering wordt gekozen die wel danst naar het pijpen van Madrid. Dat is geen democratie, dat is intimidatie. Dat vindt de naar Brussel gevluchte Catalaanse regering, dat vind ik, en dat zouden de EU en jij ook moeten vinden.

Meer lezen over de Catalaanse crisis? Stephan Sanders schreef eerder al voor Brainwash: Hoe de Catalaanse crisis laat zien dat we nieuwe leiders nodig hebben en Laat een kleine, luide minderheid niet de onafhankelijkheid bepalen.