Vandaag is het regeerakkoord Rutte III gepresenteerd, een akkoord waar alle Nederlanders wel iets in kunnen vinden waar zij het mee eens zijn, en dingen die hen tegen de borst stuiten. Je zou zeggen: het ideaalbeeld van een regeerakkoord. In een land met zoveel politieke denominaties en zoveel strijdige belangen is het hoogst haalbare een pakket plannen dat voor elk wat wils bevat, en moeten we maar accepteren dat daar dus automatisch ook voor elk wat zure appels bij zitten.

Maar dat is alleen waar als de cadeautjes en de tegenvallers evenredig verdeeld zijn. De vlaktaks gaat er weliswaar voor zorgen dat de rijkste vijf procent van de Nederlanders méér belasting gaat betalen, maar het overgrote deel van de Nederlanders valt voortaan onder één gemiddeld tarief. Voordeel voor het bestverdienende deel, en nadeel voor het minstverdienende deel.

Zo zijn er meer maatregelen die op het eerste gezicht egalitair of barmhartig lijken, maar ondertussen het VVD-electoraat op hun wenken bedienen. Iedereen betaalt mee aan het verhoogde BTW-tarief op alledaagse zaken. Maar relatief gezien, zijn die bijkomende kosten op levensonderhoud lager naarmate je meer verdient. In een tijd waarin minima niet naar de dokter gaan omdat ze het simpelweg niet kunnen betalen, is het verhogen van de BTW op dagelijkse boodschappen een onbegrijpelijk idee.

Tekst loopt door onder de foto.

© Brainwash

Fractieleiders Mark Rutte (VVD), Sybrand Buma (CDA), Alexander Pechtold (D66) en Gert-Jan Segers (ChristenUnie) geven toelichting op het regeerakkoord (foto: ANP, Bas Czerwinski)

Toegegeven: het akkoord is een bewonderenswaardig staaltje compromissen sluiten. De VVD is duidelijk de baas - als Mark Rutte zegt dat 'gewone, normale Nederlanders' erop vooruitgaan, dan bedoelt hij geen kunstenaars, chronisch zieken of vluchtelingen. Investeren in cultuur volgens de VVD: extra geld voor volkscultuur en particuliere bezitters van monumenten. Maar er zitten ook genoeg typische D66-maatregelen en typische ChristenUnie-maatregelen in het akkoord.

In de praktijk hoeft dat echter helemaal geen goed nieuws te zijn voor die partijen. De inbreng van D66 wordt namelijk voor de ChristenUnie lastig uit te leggen aan de achterban, en vice versa. Hoofdpijndossiers euthanasie en onderzoek met embryo's zijn goede voorbeelden: in beide gevallen zegt het regeerakkoord dat er belang aan wordt gehecht en aandacht aan wordt besteed, maar worden geen concrete stappen voorgesteld. D66 wil vooruitgang, ChristenUnie wil restrictie, en ze krijgen het allebei niet.

Het regeerakkoord leest dan ook als een wonder van de poldermentaliteit, waar ruimte is voor mensen die voor wietlegalisatie zijn, maar ook voor mensen die vinden dat je onderwijs best mag baseren op een sprookjesboek. De grote vraag is hoe dit verstandshuwelijk, dat onder zo'n immense druk staat, in de praktijk standhoudt. Met 76 zetels is de meerderheid broos, en het regeerakkoord staat nu, als PDF van 70 pagina's, wankel in balans tussen ChristenUnie-conservatisme en D66-vooruitgangsdenken. De voorgestelde wetswijzigingen zullen echter los van elkaar behandeld moeten worden, en dan zijn er akelig veel bananenschillen waar dit kabinet over uit kan glijden.

Tot slot: mooi dat er een bepaling over genderidentiteit in de Grondwet komt, goed dat er een proef met legale wietteelt komt, wat fijn dat de overheid eindelijk de ZZP'er, het weeskind van de arbeidsmarkt, fatsoenlijke regelgeving wil bieden. Maar uit de écht grote maatregelen van dit compromissenakkoord is duidelijk wie er aan de touwtjes trekt: de VVD.

De bevolkingsgroep die het meest aan dit akkoord heeft, verdient net niet genoeg om bij de rijkste 5% van Nederland te horen, is ondernemer mét personeel, heeft een aflossingsvrije hypotheek zonder plannen om ooit iets aan die schuld te doen, wil zo snel mogelijk met pensioen en vindt dat de jeugd eerst maar eens moet leren werken voor hun geld, en dat migranten zo snel mogelijk moeten integreren en zo min mogelijk van de verzorgingsstaat mogen profiteren.

Dit is geen akkoord voor chronisch zieken, geen akkoord voor vluchtelingen, geen akkoord voor studenten of starters, geen akkoord voor werknemers. Het is een constatering die we nu al sinds 2010 zuchtend moeten doen: de VVD bepaalt het landsbeleid, en de VVD is er nog altijd vooral voor de VVD'er.