Liefde, seks en intimiteit bij ouderen: dit is een eyeopener

In de Nederlandse documentaire 69: Love Sex Senior gaat de dan 84-jarige Jeanne samen met haar dochter op zoek naar een nieuwe vibrator. Voor haar, niet voor de dochter. Jeanne's vriendinnen vinden het lastig om met haar over seks te praten omdat ze zo openhartig is. Dat is ze in de documentaire ook. Ze masturbeert meermaals per week en dat duurt nog net zo lang als vroeger: twee à drie minuten.

#lifegoals, dacht ik bij het zien van Jeanne. Seks van ouderen is een taboe, en dat laat regisseur Menna Laura Meijer prachtig zien. In de film zit een (keurige) seksscène van de toen 85-jarige Hans die oraal bevredigd wordt door zijn vriend. 'Ongemakkelijk?' schreef Trouw in 2013, het jaar dat de documentaire in première ging:

'Wel voor wie moeite heeft met een orale seksscène van Hans en zijn nieuwe vlam. Of voor wie lichamelijk verval confronterend vindt. Maar voor wie bereid is zich te verplaatsen in de fantasieën en verlangens van 1,1 miljoen Nederlanders, is de film een eyeopener.'

Tekst loopt door onder de video.

Trailer 69: Liefde Seks Senior (2013), regie Menna Laura Meijer.

Seks van ouderen vinden we onsmakelijk, ongemakkelijk en onvoorstelbaar. Ouderen behoren geen seksualiteit meer te hebben, want dat associëren we met jong en vruchtbaar. Oud staat voor opgedroogd, zeker bij vrouwen. Dat beeld doet geen recht aan de werkelijkheid. Seksuele gevoelens verdwijnen niet als de rimpels komen. Die miskenning heeft bovendien kwalijke gevolgen, bijvoorbeeld in de zorg.

Vorige week promoveerde psycholoog Tineke Roelofs op een proefschrift over intimiteit en seksualiteit bij mensen met dementie in een verpleeghuis. Dementerende ouderen zijn een bijzondere groep, zo toonde ook de keuzefilm van Zomergast Esther Perel. In Away From Her moet een man toezien hoe zijn vrouw met Alzheimer in het verpleeghuis verliefd wordt op een ander. Gun je je partner waarmee je 44 jaar samen was deze liefde op latere leeftijd?

In het onderzoek van Tineke Roelofs stond 'het cliëntperspectief' centraal. Ze interviewde bewoners en hun partners. Intimiteit en seksualiteit zijn onderdeel van hun levensverhaal. Ze wilden nog steeds graag samen zijn, en uit hun verhalen sprak een grote mate van loyaliteit en bescherming. Bij sommige stellen was de liefde nog net zo sterk als aan het begin – sowieso een periode waar de koppels graag over vertelden.

Tekst loopt door onder de afbeelding.

Foto: Franz HH.

Seksualiteit beleven in een verpleeghuis is niet makkelijk. Dat komt – naast de ziekte – vooral door het ontbreken van huislijkheid en privacy. Deze mensen zijn vaak decennialang bij elkaar geweest. Niet meer samen slapen is dan een groot gemis. En hoewel een koppel had afgesproken een 'niet storen'-bordje te gebruiken, voelt de seks dan niet zo veilig en 'thuis'. Bovendien is het lastig seksen in een eenpersoonsbed!

Naast diepte-interviews met de mensen over wie het gaat hield Roelofs een kwantitatieve survey onder zorgprofessionals. Daaruit bleek dat de houding ten aanzien van seksualiteit van bewoners verschilt. Hoger opgeleiden staan daar positiever tegenover, net als therapeuten. Daarnaast speelde beleid een rol: in organisaties waar beleid over bewonersseks bestond, hadden medewerkers gek genoeg een minder positieve houding. Roelofs heeft hiervoor geen verklaring. Wellicht dat dit beleid zaken voorschrijft die medewerkers ongemakkelijk maken?

Drie factoren hebben een positieve invloed op die houding van zorgprofessionals. Als er sprake is van persoonsgerichte zorg, als medewerkers steun krijgen voor eigen beslissingen of als zij meer kennis hebben, hebben ze een positievere houding. Roelofs doet op basis hiervan een aantal aanbevelingen voor de werkpraktijk, waarvan ik hoop dat instellingen ze direct overnemen.

Toch zal dat niet genoeg zijn. Het ongemak dat jongere mensen voelen bij de seksualiteit van ouderen zit diep in onze samenleving. Dat neem je niet weg met een andere organisatiecultuur. Bovendien zit je niet alleen met medewerkers, maar ook met andere bewoners en bezoekers. Wat hoop ik daarom op meer films als 69: Love Sex Senior en Away From Her, die ons laten wennen aan en meer vertrouwd maken met de seksualiteit van ouderen. Ze tonen de mens achter het lichaam. Het taboe op ouderenseks is nergens voor nodig. Dat een jong mens geen zin heeft in seks met een oudere, betekent niet dat niemand dat heeft.