Erotiek en de liefde staan lijnrecht tegenover elkaar in Stephen Frears' klassieke kostuumdrama Dangerous Liaisons, te zien in EYE Filmmuseum in het kader van Cinema Erotica.

Met dit speciale programma belicht EYE de geschiedenis van de erotiek. Opvallend in de films die er draaien, is hoe lastig het is de relatie tussen begeerte en de liefde te duiden. De personages stuiten haast altijd op dit dilemma: op het moment dat lichamelijke begeerte overheerst - dikwijls als gevolg van ijdelheid - komt de liefde in de verdrukking.

Het verhaal van Dangerous Liaisons is gebaseerd op de achttiende eeuwse roman Les Liaisons Dangereuses van Pierre Choderlos de Laclos. Kern is de relatie tussen twee mensen die ooit van elkaar hielden, maar niet wisten hoe ze dat tot iets permanents moesten omzetten.

Tekst loopt door onder de video.

Aanvankelijk lijkt het of het verleidingsspelletje van markiezin De Merteuil (Glenn Close) en haar eertijdse geliefde, burggraaf Valmont (John Malkovich), deel is van een pervers plezier dat ze allebei beleven aan het corrumperen van anderen. De markiezin daagt de burggraaf uit om de beeldschone, onschuldige Cecile te verleiden. Wanneer dat hem zou lukken zal zij, de markiezin, met hem naar bed gaan.

Fluitje van een cent, zegt flierefluiter Valmont. Eigenlijk onder zijn niveau. Bovendien heeft hij een reputatie als versierder hoog te houden, en daarom stelt hij voor tevens de vrome madame De Tourvel (Michelle Pfeiffer) te verleiden.

Ontnuchtering volgt voor Valmont — hij raakt smoorverliefd op de madame.

'Nooit heb ik de liefde kunnen proeven,' zegt Valmont tegen haar. 'Slechts begeerte heb ik gevoeld. Jouw goedheid trekt me aan. Het doet me fysiek pijn iedere keer wanneer je de kamer verlaat.'

Tekst loopt door onder de afbeelding.

© Brainwash

Een still uit Dangerous Liaisons (foto: Warner Bros).

Madame De Tourvel is veel slimmer dan Valmont, ook al realiseert ze zich dat niet. Ze is in eerste instantie bezig met haar gevoel dat ze via het denken - met woorden - vormgeeft. Het fysieke is voor haar bijzaak, anders dan Valmont, die niet voorbij de zelfliefde kan kijken en derhalve slechts op zijn eigen lichamelijke prikkels reageert.

Hierin is markiezin de Merteuil een geestverwant. Omdat ze zich haar leven lang door mannen onderdrukt voelde, neemt ze wraak door 'afstandelijkheid' te praktiseren. Geen liefde, dus, maar een listig soort erotiek, eveneens gebaseerd op ijdelheid. 'Op het gebied van de begeerte,' zegt ze, 'ben ik een virtuoos.'

In het spelletje van burggraaf en markiezin zijn liefde en erotiek onverenigbare elementen, net zoals ijdelheid en geluk niet samen kunnen bestaan.

Door zijn ijdelheid kan Valmont niet reageren op het diepe gevoel van liefde dat hij nu voor de madame voelt. De liefde houdt in dat hij haar nu eens juist niet lichamelijk verovert, dat hij erotiek verruilt voor een geestelijke verbondenheid die de liefde vereist, iets waartoe de madame vanzelfsprekend in staat is.

Nee, Valmont wil zijn reputatie als versierder in stand houden, Valmont móét haar veroveren, overweldigen — hij moet haar vernietigen.

En toch voelt hij de liefde. Dat is het dilemma. Hoe moet ik nu verder met de madame?, wil Valmont weten. De markiezin heeft een prima oplossing. Die vertelt ze grijzend aan hem: zeg gewoon tegen haar dat je het uitmaakt — dat 'jij het niet in de hand hebt'.

Een harde waarheid: Valmont als een slaaf van begeerte die voortvloeit uit ijdelheid. Die dicteert dat hij de vrouw - iedere vrouw, maar ook de vrouw in kwestie, de arme, oprechte madame - moet bezitten.

Valmonts zelfmoord tijdens een zwaardgevecht brengt het verhaal tot een wrang einde, het enige dat hem beschoren is. Hij leert een dure les: ijdelheid nekt de mens. Hij sterft met deze kennis die hij met ons deelt in een brief: 'Haar liefde was het enige echte geluk dat ik ooit kende.'