'Spring met mij in zwarte vijvers. En blaas het leven weer in mij' zingt de Vlaamse zangeres IKRAAAN (24) op haar debuutalbum Geestelijke Gezondheidszorg. Een Nederlandstalige plaat vol ballads en beats, met emotioneel zware teksten én sprankjes hoop. We spraken met haar over hoe muziek maken haar helpt om trauma's te verwerken en waarom ze vindt dat we te weinig aandacht hebben voor mentale gezondheid.


In 2020 wees Studio Brussel de Vlaamse zangeres IKRAAAN (24, artiestennaam van Ikraan Mohamed Haji) aan als muzikaal talent en finalist van De Nieuwe Lichting. Nu is haar debuutalbum Geestelijke Gezondheidszorg verschenen bij platenlabel TopNotch.

In haar muziek neemt IKRAAAN geen blad voor de mond: ze zingt open over psychische problemen, mentale inzinkingen en zware tijden. Al blijven haar teksten poëtisch en is zelden aanwijsbaar wat er precies met haar gebeurd is. 'Op het album benoem ik alleen de emoties, niet de gebeurtenissen', vertelt ze aan de telefoon tussen de repetities voor haar albumtour door. 'Ik heb veel meegemaakt, maar wil geen sad story person zijn.'

Het album is best zwaar. Hoe gaat het nu met je?

'Heel goed, eerlijk gezegd. Tijdens de opnames van de videoclip van Dode Bloem had ik iedere dag wel een mental breakdown en was ik suïcidaal. Ik was ook erg emotioneel en onvoorspelbaar, heel anders dan ik normaal ben. Dus er moest echt iets veranderen. Toen heb ik keigoede gesprekken gehad met mijn vriendin en andere mensen die dichtbij mij staan. Ik besefte dat ik bepaalde mensen moet vergeven. Kwaad zijn is een begrijpelijke emotie, maar het brengt je nergens. Ik praat ook elke week met de psycholoog. Zonder professionele hulp zou ik niet zijn waar ik nu ben.'

© Brainwash
Waarom wilde je over geestelijke gezondheidszorg zingen?

'Het was niet dat ik het wilde, het was meer dat ik niet anders kon. In de eerste twintig jaar van mijn leven heb ik veel gekampt met depressie en dissociatie. Dissociatie kan op verschillende manieren, maar voor mij betekent het dat het trauma zo groot is dat je jezelf loskoppelt van gebeurtenissen. Ik voelde me lang compleet disconnected van mijn jeugd, alsof het niet mijn eigen ervaringen waren. Het heeft heel lang geduurd voordat ik kon huilen. Toen ik ouder werd kwamen die jeugdtrauma's naar boven. Ik dacht, wow, waarom ben ik zo anders dan andere mensen?'

'Als ik schrijf moet het er allemaal uit. Of het nu vreugde is, of pijn, of onzekerheden. Ik schrijf vanuit mijn onderbewuste. Het enige wat ik weet is dat het een beetje moet rijmen en dat de melodie moet klinken. Dat is heel technisch en oppervlakkig. Achteraf kijk ik naar mijn teksten en denk ik: what the fuck is dit? Ik ben met sommige teksten van het album naar mijn psycholoog gegaan om dieper te graven en te ontdekken waarom ik ze heb geschreven. Ik heb het nooit eerder zo verwoord, maar ik denk dat ik op een gedissocieerde manier muziek maak, omdat ik gewend ben om te dissociëren van mijn trauma's en emoties in het algemeen. Muziek is voor mij de manier om emoties te erkennen.'

We leven in een maatschappij die ons leert dat we ons moeten schamen voor dingen die ons overkomen, terwijl we daar totaal geen controle over hebben.

Voordat het album echt begint horen we je zeggen dat je hoopt dat luisteraars kunnen relaten met het album. Heb je al reacties gekregen van mensen die zich erin kunnen herkennen?

'Ja, die reacties gaan heel diep: bedankt dat je er bent, door jouw muziek kan ik dit of dat verwerken. Dat vind ik heel mooi. Gelukkig krijg ik geen reacties als 'echt een dope album'. Dat zou een leuk compliment zijn, maar ik vind het belangrijker dat mensen er inhoudelijk op reageren, daar ben ik heel dankbaar voor.'

Je bent zelf heel open over je mentale gezondheid. Vind je dat we daar te weinig over praten?

'Ja. Ik denk dat er veel mensen zijn die heel veel fucked up shit meemaken, maar zich er niet bewust van zijn. Dat ze niet beseffen dat iets slecht is, of dat ze zich zo schamen dat ze het meenemen naar hun graf. We leven in een maatschappij die ons leert dat we ons moeten schamen voor dingen die ons overkomen, terwijl we daar totaal geen controle over hebben.'

Hoe zouden we daar anders mee om kunnen gaan?

'In gesprek gaan. Ik vind het heel mooi wanneer mensen durven spreken over dingen die echt niet kunnen, over hoe dat bij hen is gebeurd. Dat doet veel voor anderen die ook slachtoffer zijn geweest. Het belangrijkste is om mensen het gevoel te geven dat ze niet eenzaam zijn, dat ze niet de enigen zijn die zoiets hebben meegemaakt.'

Je album lijkt ook een kritiek op het systeem van de GGZ: in het nummer Clowns zing je 'Het systeem heeft gefaald, we zijn niet gek'.

'Ja, zeker. Ondanks dat ik weet dat psychiaters en psychologen echt wel hun best doen, denk ik dat het systeem gefaald heeft. In België heb je bijvoorbeeld het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg, waar mensen goedkope psychische hulp kunnen krijgen. Maar de wachtlijsten zijn ontzettend lang. Er zijn niet genoeg middelen. We zouden veel meer moeten inzetten op mentale gezondheid. Dat begint al op school; dat er niet gepest wordt, dat er oog is voor de noden van elk kind. Emotionele intelligentie is totaal niet belangrijk in onze maatschappij. Wat ik absurd vind, want het is super belangrijk om een gelukkig leven te kunnen leiden.'

Hoe merk je dat er in onze maatschappij weinig aandacht is voor mentale gezondheid?

'Onze maatschappij is heel individualistisch en succes- en prestatiegericht. Alles draait om geld, geld, geld. Het 'samen' in samenleving bestaat niet echt, vind ik. Er wordt gekapitaliseerd op ons verdriet door de verkoop van medicijnen en zelfhulpboeken. Want aan gelukkige mensen kun je geen geld verdienen. Als we het systeem echt in vraag zouden stellen, dan zouden we beseffen dat we meedoen aan een rat race. Maar we hebben onze vrije wil, we kunnen als samenleving nee zeggen tegen dingen die ons geen goed doen, tegen lange wachtlijsten in de psychiatrie bijvoorbeeld. Met mijn album wil ik een klein stukje van dat grotere probleem aankaarten.'

De clown is een terugkerende figuur op het album en ook je make-up is vaak clownesk. Waar staat de clown voor jou voor?

'Ik vind de clown symbolisch heel nice. Die staat voor mij voor doen wat je wilt, maar met een moreel kompas. Eerlijk zijn over wie je echt bent en de ballen hebben om dat te delen. En tegelijkertijd kritiek kunnen geven op de maatschappij en daarmee weg kunnen komen: je kunt niet lachen met mij als ik al lach met mezelf.'

'De clown is ook een coping mechanism voor mij. Toen iemand die dichtbij mij staat een psychose kreeg, heb ik veel voor die persoon gezorgd en veel slapeloze nachten gehad. Toen de persoon werd opgenomen, was de clown er ineens.'

'Mijn bewegingen on stage zijn deels geïnspireerd op dingen die ik heb gezien bij die persoon, die volgens mij ook kampte met afkickverschijnselen. Dat heeft me enorm getraumatiseerd. De clown probeert via dansbewegingen het trauma te verwerken.'

Ik heb veel verschillende beschrijvingen van je muziek voorbij zien komen, van R&B tot soultrap. Hoe zou je het zelf omschrijven?
'Klassiek-elektronische-jazz. Al klopt dat waarschijnlijk helemaal niet. Toen ik ging schrijven had ik klassiek-elektronisch in mijn hoofd. Later besefte ik dat mijn nummers eigenlijk heel jazzy klinken.'

Ben je ook geïnspireerd door klassieke, elektronische of jazzmuzikanten?
'Nee, eigenlijk niet. Je hebt mensen die veel platen in huis hebben en die houden van muziek ontdekken. Ik ben niet die persoon, ik ken niet heel veel dingen en ben geen muziekliefhebber.'

'Ik ben heel geluidssensitief, dus als ik op straat loop dan heb ik mijn oortjes in om niet overgestimuleerd te raken. Dan luister ik mainstream muziek, heel random. Tupac vind ik altijd al heel goed, maar dat is hiphop en dat is heel anders dan wat ik maak.'

Toch opmerkelijk dat je dan muziek bent gaan maken.

'Zoals ik al zei, ik maak geen muziek omdat ik muziek wou maken, maar omdat ik muziek moest maken. De stijl heeft mij gekozen. De melodieën komen er zo uit.'