Zonder cultuur ga je langzaam dood van verveling

Dat miljard is overigens een cijfer van twee weken geleden, toen nog niet bekend was dat het complete festivalseizoen niet door kan gaan, een omzetverlies van nog eens vier miljard euro. Een deel daarvan betreft weliswaar omzet die niet per se met iets cultureels verdiend wordt, zoals de bieromzet op Lowlands. Aan de andere kant: zonder artiesten ook geen bieromzet. Dan is Lowlands gewoon een verzameling foodtrucks op een weiland in de Flevopolder.

Dat bedrag van bijna vijf miljard euro lijkt me overigens nog aan de lage kant: de schatting van de musea en podia ging nog niet uit van de verlengde maatregelen, en wat überhaupt nog niet wordt meegeteld is de massa aan zzp'ers in de cultuursector (zoals ikzelf), die hun bescheiden modale inkomens tot ver onder bijstandsniveau zagen krimpen. Voor de gemiddelde Nederlander is een museum, een theater of een romanschrijver precies het soort frivole luxe-dienst waarvan we het ons kunnen veroorloven om die nu even niet op de voorgrond te plaatsen. Dat is een vergissing. De cultuursector is goed voor 3,7% van onze economie. Slecht nieuws voor Nederland dus, dat een vijfde van de musea en een derde van de podia het water aan de lippen staat.

Daar komt nog bij dat de meeste kunstenaars weliswaar gedwongen ondernemer zijn, maar een bedrijfsvoering hebben die ervoor zorgt dat ze keer op keer buiten de boot vallen, ook bij dit soort steunpakketten. Kunstenaars hebben een 'bedrijf' dat nauw vervlochten is met hun leven als particulier. Ze zijn vaak zelf hun enige product, hebben geen kantoor maar werken vanuit huis, en hebben weinig vaste maandelijkse lasten; alleen een wirwar aan sporadische uitgaven die wel degelijk werkgerelateerd zijn. De meeste zzp'ers passen in een mal, maar het werk van kunstenaars is fundamenteel anders. Dit wordt op geen enkele manier erkend, en daar zijn de kunstenaars, die toch al niet in de branche van het grote geld werken, steevast de dupe van.

En dat terwijl we ze juist nu keihard nodig hebben. Kunst en cultuur hebben namelijk twee belangrijke functies die juist in tijden van ellende essentieel zijn. Ze bieden een venster op een andere wereld. In een boek, een film, een schilderij kan een wereld opengaan die zo weinig lijkt op de wereld om je heen, dat het lukt om die even te vergeten. Het hoeft niet eens een prettige wereld te zijn: duik bij Homeland op Netflix in de problemen van Carrie Mathison om je eigen problemen te vergeten, lees over de dystopische samenleving in Brave New World en je hoort niet eens dat er een auto door de straat rijdt die overheidsvoorschriften scandeert.

Maar kunst kan ook een venster openen waardoor je naar de wereld om je heen kijkt, alleen dan op een andere manier. Of het nu gaat om portretten van medisch personeel die de ellende in de ziekenhuizen zichtbaar maken, of een podcastserie die je mee laat kijken in de hoofden van mensen die hetzelfde meemaken als jij: kunst presenteert de wereld om je heen interessanter, mooier of aangrijpender. Een kunstenaar weet hoe je iets optimaal vertelt of in beeld brengt, hoe je iets toevoegt aan de werkelijkheid — zelfs de bizarre werkelijkheid waarin we nu leven.

Dus of je nu schoonheid najaagt en graag mooie nieuwe dingen ontdekt, of alleen op zoek bent naar afleiding en elke avond RTL4 aanzet, uiteindelijk is het de cultuursector die ervoor zorgt dat je niet alleen maar bent aangewezen op jezelf, je omgeving en het nieuws om je er doorheen te slaan. De boer zorgt ervoor dat je niet doodgaat van de honger, de arts dat je niet doodgaat aan corona, en de kapper dat je niet doodgaat van de gêne als je in de spiegel kijkt. Maar mét al die essentiële diensten en zónder cultuur ga je alsnog langzaam dood van verveling.