De nieuwe Netflix-serie Unbelievable, gebaseerd op ware gebeurtenissen, gaat over twee vrouwelijke detectives die jagen op een serieverkrachter. Dat levert vernieuwende televisiefictie op die mannelijke kijkers dwingt tot extreme empathie met de slachtoffers.

'Waarom worden ze in godsnaam niet boos?' wil detective Grace Rasmussen (Toni Colette) woedend weten van haar partner Karen Duvall (Merritt Wever). 'Ze' zijn andere agenten — allemaal mannen — in het team dat achter de serieverkrachter aanzit. Inderdaad, denk je dan, waarom zijn alleen de vrouwen in dit verhaal zo boos over de verkrachtingen? En dan onvermijdelijk in het verlengde hiervan: ben ík, man, wel boos genoeg? Nog moeilijker: kan ik, man, ooit boos genoeg zijn?

Je kunt niet anders dan overvallen worden door een diep gevoel van schaamte bij het zien van de scènes in Unbelievable, waarin Marie getuigenis aflegt na bruut verkracht te zijn.

Mijn vriendin is niet boos, althans niet in de zin van schreeuwen naar het televisiescherm. Haar woede uit zich denk ik in een soort 'plezier' dat de kern van Unbelievable bevat: eindelijk een verhaal verteld vanuit het perspectief van het slachtoffer, maar dan zónder dat er direct sprake is van slachtofferschap.

De titel is relevant om twee redenen, ten eerste omdat agenten het verhaal van het eerste slachtoffer van de onbekende verkrachter simpelweg niet geloven, ten tweede omdat de stupiditeit van deze mannelijke agenten inderdaad ongelofelijk is. Aan beide dingen kun je 'plezier' beleven, in die zin dat het een uitlaatklep vormt voor woede en frustratie: eindelijk een verhaal dat mannelijke onverschilligheid en vrouwenhaat blootlegt. Ik, man, moet behoorlijk slikken terwijl we kijken. Zij, mijn vriendin, herkent véél meer dan ik. Dus, de uitdaging: kan ik evenveel herkennen als zij?

De eerste twee afleveringen leggen al deze dingen op meesterlijke wijze bloot. We zien de achttienjarige Marie, prachtig gespeeld door Kaitlyn Dever die onlangs nog schitterende als nerd in de film Booksmart, in een interviewkamer op een politiebureau in een wijk van Washington. Ze vertelt haar verhaal aan twee agenten, mannen van middelbare leeftijd die zoiets uitstralen als: we hebben alles gezien, alles gedaan, en we vertrouwen niets en we geloven ook in niets. Kom maar op, Marie, overtuig ons — van je verkrachting.

Terwijl het frêle meisje de vragen van de mannen probeert te beantwoorden, krijgt ze flashbacks van het incident. Middenin de nacht wakker worden met de lange, gemaskerde man die boven je staat. Met een enorm mes in zijn hand. Een korte worsteling. Pyjama van je lichaam gerukt. Naakt vastgebonden. Dan begint het, af en aan urenlang mishandeld worden. Nu en dan wordt de camera gebruikt en verlicht de flits je slaapkamer. Kiekjes: souvenirs. Dan, het einde. Maar dat is een heel ander soort horror. Want de dader blijkt een expert te zijn in opsporingstechnieken. Alles moet schoon, vooral jij. En onder de douche is de vernedering compleet.

Dat de agenten het verhaal van Marie niet geloven, is ongelofelijk, ja, maar hun haat jegens het meisje is nog het ergste in die eerste twee afleveringen. Het is duidelijk dat ze denken: tja, zeker te veel gedronken en te enthousiast gedold met wat vriendjes, wat leidde tot een grijp-en-vrijpartij in het donker. En nu verhaaltjes over 'verkrachting' komen vertellen.

Maar er is meer: ook in het ziekenhuis, waar Marie een lichamelijk onderzoek ondergaat, kan zij op weinig sympathie van vrouwelijke artsen en verpleegsters rekenen. Het bureaucratische systeem dat onderzoeken naar verkrachtingszaken regelt, blijkt in Unbelievable totaal ontoereikend. Alles is gericht op zakelijkheid, op forensisch onderzoek. Dat is in zekere zin begrijpelijk, maar dat er zo weinig aandacht is voor de menselijke kant is eveneens een falen van dat systeem.

Daarom is de interventie van de twee vrouwelijke detectives zo cruciaal, zo vernieuwend in de context van modern televisiedrama. Voor het eerst zien we agenten die écht begrijpen wat Marie — en later in het verhaal andere vrouwen die slachtoffer worden van dezelfde dader — meemaken. De empathie van detectives Rasmussen en Duvall is niet gebaseerd op het feit dat ze vrouwen zijn, maar op hun eigen ervaring van 'mannen', in het algemeen. Ze weten precies hoe de mannen zijn die Marie ondervragen. En ze hebben eerstehands ervaring van het falende systeem waarin verkrachtingszaken terechtkomen. Marie wordt niet geloofd — omdat ze haar verhaal aan mannen moet doen, niet een keer, maar meerdere malen. Hier wordt ze zo gek van dat ze uiteindelijk aan haar eigen geestelijke gezondheid gaat twijfelen. Het gevolg is dat ze haar verhaal intrekt.

Nog meer ongeloof: Unbelievable is gebaseerd op ware gebeurtenissen, opgetekend in een verhaal uit 2015 van ProPublica, een platform voor onafhankelijke journalistiek. Dat stuk won uiteindelijk ook een Pulitzer Prijs. Ook besteedde de radioshow This American Life er een aflevering aan. En er is een boek, geschreven door reporters van ProPublica.

En nu een serie. Waar we allemaal boos om zouden moeten worden, omdat verkrachting iedereen, mannen en vrouwen, raakt. Het punt is heel simpel: wie niet met zo'n slachtoffer kan meeleven, is geen mens. Mee-leven met anderen ís mens-zijn. Is menselijk. Hier hoort dus woede bij over de mannelijke agenten die Marie niet geloven als ze zegt dat ze verkracht is. Want je voelt haar pijn en onzekerheid. Het kan ook niet anders: het vertelperspectief is dat van Marie. We zien haar verhaal vanuit haar wereld. Dit houdt in: Marie klein in beeld terwijl de mannen met hun grote lichamen over haar uittorenen. Je kunt niet anders dan overvallen worden door een diep gevoel van schaamte bij het zien van zulke scènes.

De vrouwelijke detectives zijn helden, zo anders dan waaraan we gewend zijn. Rasmussen is nog het meest interessant. Aan het begin van het verhaal zien we haar eigenlijk nadoen wat ze kent, of zich gedragen zoals ze gewend is te doen ter wille van overleving in een harde omgeving: net als de mannen is ze cynisch en stoer, wil ze alles oplossen door daadkrachtig optreden. Pas wanneer de zachtaardige Duvall haar partner in het onderzoek wordt, ziet ze dat het ook anders kan: de nuance opzoeken, rustig praten, meeleven, verder kijken dan je neus lang is.

Het is makkelijk mee te gaan met deze twee schitterende vrouwen. Ze zijn supercool, slim, en sterk. En boos. Dan ben je vanzelf even boos als zij. Omdat Unbelievable je zo goed in staat stelt in de huid van de ander te kruipen, ben je juist boos — als je man bent.

Unbelievable is nu te zien op Netflix.