Black Mirror, de Netflix-serie die onze angsten over de huidige en toekomstige technologie onder het vergrootglas plaatst, is terug met een nieuw seizoen. Al in de eerste aflevering gaat het lelijk mis: in de virtuele gamewereld wordt een getrouwde man verliefd op een ander.

Dit stuk bevat géén spoilers relevant voor de ontknoping van het verhaal.

In een huwelijk dat zo'n twintig jaar duurde, ben ik nooit vreemdgegaan. In bed duiken met een ander, nee. Als ik er nu aan terugdenk — sinds de echtscheiding doe ik dat vaak — vind ik dat een wonder. Toch geeft het me hoop, zeker nu ik sinds een paar jaar een relatie heb met iemand die ik beschouw als de Grote Romantische Liefde. Hoe 'houd je stand', hoe blijf je trouw, zou je dat überhaupt moeten willen?

Het zijn van die vragen. Ze komen terug in de aflevering Striking Vipers van Black Mirror, die serie waarin allerlei levensvragen aan bod komen in een proeftuin waar mensen, geconfronteerd met het moderne, technologische bestaan, naar antwoorden speuren. Het venijn blijkt al in de eerste scène te zitten. Aan de bar hebben een man en een vrouw sjans met elkaar. Allebei spelen ze het dus-jij-komt-hier-vaker-spelletje. Hij is charmant, zij is geïnteresseerd. En al helemaal als hij een pittig drankje voor haar bestelt en maar aanneemt dat ze dat lekker vindt. Schalkse glimlachen. Glitters spoelen over hun lichamen. En dan de dansvloer op, waar ze op de maat van de dwingende muziek hun handen niet van elkaar kunnen afhouden.

De verleiding bestaat uit clichés, maar dat is het hele punt: het is een spel waarvan de spelers precies weten wat de regels zijn. Tijdens het dansen zegt Danny tegen Theo: 'Dus mijn schatje houdt van rollenspel!'

Achteraf bijt de ironie in deze scène. We maken een sprongetje in het verhaal. Danny en Theo zijn al jaren gelukkig getrouwd. Ze hebben een zoontje. Op een barbecue komt Karl, Danny's beste vriend, langs. Danny wordt bijna veertig, en Karl ziet dat het leven zwaar op hem drukt. Waar Danny ooit urenlang een spannend vechtspelletje met Karl speelde, komt hij nu niet meer verder dan Tetris in z'n eentje.

Hier brengt Karl verandering in. Zijn cadeau aan Danny is de nieuwste virtual-realityversie van het vechtspel. 's Avonds laat plugt Danny het spel in. Een seconde later is hij in het spel, waar hij het online opneemt tegen zijn tegenstander, Karl. Maar Karl's avatar is een beeldschone blondine met grote borsten. Kortsluiting bij Danny: hoe kan dit… ik wil seks met… Karl?

Ik ga niet teveel vertellen over hoe dit zich ontwikkelt, maar deze aflevering, Striking Vipers, gaat over trouw en ontrouw en liefde en verleiding. De setting is hi-tech, maar de vragen waar Danny en Theo en Karl voor te staan komen, zijn eeuwenoud. Hoe blijf je trouw in een lange relatie? Is vreemdgaan in je gedachten hetzelfde als vreemdgaan in het echt? Nog belangrijker: hoe kan ik er ooit zeker van zijn dat mijn partner, mijn geliefde, trouw blijft aan mij? Kortom, de kernkwestie is die van de eeuwige liefde: bestaat zoiets?

Tijdens het kijken naar de aflevering moest ik de hele tijd terugdenken aan mijn eigen, mislukte huwelijk. En aan Graham Greene's roman The End of the Affair (1951) die ik onlangs opnieuw heb gelezen. In het verhaal gaat Sarah, echtgenote van een Londense bureaucraat, vreemd met de schrijver Bendrix. De leugens, de onzekerheid over seks en moraal, de pijn van het verraad, de vraag waar 'trouw zijn' precies goed voor is — Greene vangt de universaliteit van alle valkuilen van de liefde. Ik las het boek en ik dacht: de kern is de kwestie van de 'eeuwige liefde'. Bendrix denkt dat hij die gevonden heeft in Sarah. Maar dan gaat het mis tussen hen. En Bendrix ziet groen van jaloezie. Hij verdenkt Sarah ervan ontrouw te zijn. Hij huurt een detective in om haar te achtervolgen.

Hoe blijf je trouw in een lange relatie? Is vreemdgaan in je gedachten hetzelfde als vreemdgaan in het echt?

Het punt is dat Bendrix het niet kan verkroppen dat de liefde een einddatum blijkt te hebben: 'I wanted love to go on, never to get less.' Maar zoiets zou nooit bij Sarah opkomen. Zij denkt geen moment na over de vraag of haar liefde voor Bendrix 'zal blijven bestaan'. Ze leeft alleen voor nú. En Bendrix: 'To me the present is never there: it is always last year or next week.'

Ik denk dat dit precies is waarmee ik tijdens mijn huwelijk worstelde, en waarmee het getrouwde stel Danny en Theo in Striking Vipers zit. Allemaal willen we — net zoals Bendrix in The End of the Affair — de toekomst voorspellen, willen we zekerheid dat die liefde, de Grote Romantische Liefde gevormd in een geïdealiseerd verleden, voor altijd zal blijven voortbestaan.

Van het einde van de tv-serie — ik zal niets essentieels verklappen — word ik ontzettend verdrietig. Het biedt geen enkele hoop; het eindigt tragisch, al zijn de makers kennelijk te laf om dat ook zo te benoemen.

Bij Greene gaat het vooral om de vraag of je nog ergens in kan geloven als de Grote Romantische Liefde slechts een droom blijkt. Waar is 'trouw zijn' dan nog goed voor? Kan 'trouw' ooit een deugd zijn, als zo'n liefde per definitie onmogelijk is? Ik blijf hopen. Dat is misschien tegen beter weten in, tenminste gezien de canon van fictie over de Grote Romantische Liefde. Neem de laatste zin van The End of the Affair: 'O God, You've done enough, You've robbed me of enough, I'm too tired and old to learn to love, leave me alone forever.'

Aan de andere kant, heb ik al verteld dat ik verliefd ben op een vrouw en dat ik zeker weet dat we voor altijd lang en gelukkig bij elkaar zullen zijn? Daar geloof ik in, heilig.

Het nieuwste seizoen van Black Mirror is nu op Netflix.

meer weten?

Op dinsdag 18 juni draait The End of the Affair (1999) van Neil Jordan in OBA Oosterdok, met vooraf een aflevering van de live talkshow Cinema Literair, waarin gastheer Gawie Keyser in gesprek gaat met schrijver en historicus Nelleke Noordervliet over de roman van Graham Greene en de verfilming ervan. Klik hier voor meer informatie.