In de documentaire Leaving Neverland vertellen twee mannen hoe superster Michael Jackson hen jarenlang in hun jeugd misbruikte. Hun verhaal zet de cultuur van entertainment en celebrity op zijn kop — goden als de 'King of Pop' blijken tragische mensen.

De feiten van het verhaal zijn schokkend, net als de moraal ervan: wie zich verliest in een fantasie van pure verbeelding over roem en rijkdom komt terecht in een nachtmerrie van leugens en verdriet. Maar geen mens kan zonder dromen over een beter leven. Dus, wat doe je?

In de tragedie staan twee jongens, twee families, centraal. De eerste familie, de Nortons, leidt een normaal leven in Australië. Dan gaat de zevenjarige Wade op in de Michael Jackson-rage die jongens en meisjes zoals hij over de hele wereld in zijn greep heeft. De tweede familie, de eveneens doorsnee Safechucks die in Amerika wonen, overkomt hetzelfde: hun Jimmy, dezelfde leeftijd als Wade, raakt in de ban van Michael Jackson.

Via de op volle toeren draaiende publiciteitsmachine van Jackson komen Wade en Jimmy afzonderlijk in contact met de superster. Nog belangrijker: ze mogen met hun gezin naar Neverland, het landgoed van Jackson in Sycamore Valley, Californië. Ze mogen blijven slapen, de ouders in kamers in de enorme villa, de jongens bij Michael op de kamer. Bij hem in bed.

Het is belangrijk hier iets van de details van het misbruik te vertellen zoals onthuld door Wade en Jimmy, die allebei inmiddels in de dertig zijn. Wade: 'Op het bed masturbeerde Michael mij, en ik hem. Op een gegeven moment moest ik met mijn billen omhoog liggen, waarna Michael zijn tong in mijn anus deed. Ik herinner mij nog goed dat ik in deze positie recht voor mij een enorme kartonnen figuur zag die in de hoek van de kamer stond. Het was Peter Pan.' Wade was toen 7 jaar oud. Zo gaat het door in Leaving Neverland. Vier uur lang.

Je kunt je afvragen of hier méér in het spel is. Of de mannen die na zoveel jaren met de onthullingen over misbruik komen niet uit zijn op miljoenen dollars aan schadevergoeding. Je kunt je afvragen of Michael Jackson werkelijk een pedofiel was. Maar dan hoef je het over deze documentaire niet meer te hebben. Bovendien zijn al die vragen over wat er nu precies is gebeurd, in het echt, al jaren geleden gesteld toen Jackson terecht stond voor aanklachten van kindermisbruik.

Misschien kunnen we op een andere manier naar Leaving Neverland kijken. Twee vragen blijven door je hoofd malen terwijl je kijkt: ten eerste hoe de ouders van Wade en Jimmy dit hebben kunnen laten gebeuren. Ten tweede wat voor monster, wat voor mens, doet jongens van 7 jaar oud zoiets aan?

Dat laatste: het antwoord is er, het antwoord is er niet. Om duidelijk te zijn: de makers van de documentaire passen op geen enkel moment wederhoor toe. Niet alleen is Jackson overleden, ook zal het onmogelijk zijn de precieze feiten op tafel te krijgen. Dat is het doel van wederhoor: de tegenpartij de kans geven zijn of haar kant van de zaak te belichten om zo tot 'de waarheid' te komen.

Als Jackson nog zou leven, wat zou de vraag aan hem kunnen zijn? 'Meneer Jackson, heeft u minderjarige jongens seksueel aangerand?' Jackson: 'Maar natuurlijk niet! Ik ben een kindervriend, ik houd van kinderen, ik zou zoiets nooit doen! I love y'all!' Waarna de publiciteitsmachine van de superster, gesmeerd door de beste advocaten van het land, op volle toeren zou gaan draaien. Is dit 'wederhoor'? Zo ja, dan had Jackson al álle kans op wederhoor — tijdens de rechtszaken tegen hem toen hij nog in leven was, die hij allemaal won dankzij zijn pr-machine.

Destijds hadden Wade en Jimmy geen schijn van kans om iets tegen Jackson te doen. Maar de Jackson-machine was niet de reden waarom zij al die jaren niets hadden gezegd. De werkelijkheid is meer ontnuchterend: ze wisten niet dat wat Jackson met hen deed misbruik was. Want ze hielden van hem. Dat vertellen ze met zoveel woorden in de documentaire: ze geloofden Jackson toen hij zei dat ze 'uit liefde voor elkaar' die dingen in bed deden, dat ze daarover moesten zwijgen, aangezien niemand die liefde zou begrijpen.

Hier zien we alleen maar falende mensen die gevangen zijn in een tragedie waarover ze geen controle hebben. Wie dit verhaal wil vertellen, heeft daarom weinig aan journalistieke regels. Want hoe wil je menselijkheid fact-checken? Hoe pas je wederhoor toe op mensen die zichzelf niet begrijpen, die geen moment greep hebben op de vloeibare werkelijkheid?

© Brainwash

Waarom zouden al deze dingen niet ook voor Michael gelden? Als je de ouders van Wade en Jimmy hoort, dan is duidelijk dat hij een eenzaam leven leidde. Hij was een diep ongelukkig man die hunkerde naar een echte familie, naar mensen die echte dingen doen, zoals popcorn eten en thuis samen op de bank naar films kijken. Dát is de reden waarom hij de Nortons en de Safechucks en vele andere families zoals zij naar Neverland haalde.

En: hij verlangde naar een jeugd die hij zelf nooit had gehad. Hij wilde voor alles kind zijn. Eeuwig kind. Zoals Peter Pan. Zijn tragedie: hij was dat niet. Hij was een volwassen man. Deze clash tussen onschuld en corruptie maakte een monster in hem los. Hij werd een tragische figuur, diep menselijk zoals jij en ik, constant gewikkeld in een strijd met duistere krachten die onze ondergang kunnen betekenen. Dat Michael ver verwijderd van de echte wereld leefde, in een fake werkelijkheid van geld en beroemdheid, maakte hem extra vatbaar voor die krachten.

Michael was geen 'wacko', hij was niet eens een 'king'. Hij was geen monster, de gevaarlijke Ander. Het grote 'kwaad'. Hij was een mens van vlees en bloed. Net zoals wij.

Dat maakt de tragedie van Wade en Jimmy zoveel wranger. Maar hun verhaal heeft nu een kans; het is eindelijk bestand tegen de tirannie van de verbeelding waarin ze zo lang leefden. Toen ze in de ban van Michael raakten, droomden ze er allebei van te worden net zoals hij. Beroemd, rijk, cool, getalenteerd. Hun ouders deden álles om dit voor de jongens mogelijk te maken. Dat is de reden dat ze niet doorhadden wat er in de Michaels slaapkamer in Neverland gebeurde. Ze dachten: dit is goed voor onze jongens, nu hebben ze toegang tot de wereld van de goden.

Ze zagen Michael nooit als volwassen man. In hun ogen was hij deel van het gezin, een kind, net zoals Wade en Jimmy. En de jongens? Die hielden enerzijds echt van Michael, net zoals je van je beste vriend houdt met wie je voetbalt of naar de bioscoop gaat. Anderzijds staarden ze met grote ogen naar zijn onwaarschijnlijke talent.

Maar de god wilde alleen maar mens zijn. Een jongen. Daar heb je ze dan: Michael en Wade en Jimmy. In Nooitgedachtland. Waar je naar de winkel kon en niet slechts een enkel speeltje uitzocht, maar waar je vrachten speelgoed mee naar huis kon nemen. Waar je je eigen bioscoop had. En bakken popcorn die nooit leeg raakten. Waar de Chocoladefabriek een constante stroom repen leverde. Waar je een god kon zijn. Waar al je dromen waarheid werden.

Aldus luidde de giftige leugen van de cultuur van entertainment en celebrity. Maar Michael was geen jongen. Hij was een man van vlees en bloed. Net zoals wij: mensen die moeten dealen met echte dingen. Leaving Neverland ontmaskert de leugen van de ongebreidelde fictie. De waarheid ontdek je pas wanneer je Nooitgedachtland verlaat. En wie deze documentaire ziet, wil nooit meer terug.

Leaving Neverland wordt op vrijdag 8 maart om 20.00u uitgezonden door de VPRO op NPO 3.