Deze woorden moeten we redden van de vergetelheid

Laatst sloeg ik het woordenboek open om een woord te zoeken dat er niet in zou staan. Tussen doodspuiten en doodsrivier werd een adem ingehouden: voor doodsreutel was geen plaats in het woordenboek.

Ik weet, de Nederlandse taal is er een van verbasteringen, van regel-loosheid en van mode. Gelijk aan haast alle talen, wordt het Nederlandse vocabulair in een rap tempo aangevuld met nieuwe woorden, maar anders dan de meeste dunt deze uit, door woorden die in onbruik zijn geraakt af te schrijven. Met elke nieuwe editie van de meest complete lexicon van Nederlandse taal (de Driedelige Van Dale), sterven duizenden woorden uit, maar hoe wordt bepaald wanneer een woord is opgehouden te bestaan?

Ik nam contact op met de Van Dale redactie en kreeg een uitgebreid antwoord dat ik niet overwogen had: alle woorden worden geteld. Woorden die gedrukt worden en die online het publieke domein betreden, tellen en bouwen zo enorme 'corpora', die ik mij voorstel als duizelingwekkende lades vol 'vreugdesprongen', 'wegpiraten', 'zielsverwanten' en 'lamlendigheid'.

Als woorden jarenlang ondermaats vertegenwoordigd zijn, moeten zij plaats maken in het woordenboek.

De tekst gaat verder onder de foto.

Het woord bolleboos is bij een verkiezing van de Dikke Van Dale gekozen tot het mooiste woord van de afgelopen anderhalve eeuw. (Foto: ANP, Lex van Lieshout)

Dit brengt een enorme verantwoordelijkheid met zich mee, want elke keer dat iemand een woord als kopvoddentax gebruikt, wordt het geanimeerd; ongeacht of het in instemming of tegenspraak met het begrip is. De telling loopt, en meegaan in iemands taalgebruik is eraan bijdragen. Woorden bestaan omdat wij ze in de mond nemen. En omdat taal zo vormbaar is, zijn wij in het gebruik ervan medeplichtig.

Voor de woorden die ons dierbaar zijn, geldt hetzelfde. Ze hebben ons nodig om in omloop te blijven. Eenmaal uit het woordenboek verdwenen, zullen we er steeds minder aan herinnerd worden. Dus zou ik iedereen hierbij willen oproepen een warm hart toe te dragen aan een woord dat met uitsterven bedreigd is (achenebbisj of pieremegoggel). Of besteed meer aandacht aan een woord dat naar jouw mening nooit uit de Nederlandse taal mag verdwijnen: schrijf het, publiceer het, benoem het.

Doodsreutel: wederom een tel dichterbij het leven.

Vibeke Mascini ontfermt zich sinds 6 mei 2017 over doodsreutel, sinds zij in samenwerking met kunstenaar Oscar Santillan een lezing gaf rondom de uitstervende taal en klanken in het mensen- en dierenrijk. Deze lezing vond plaats in de Artis bibliotheek in Amsterdam op uitnodiging van Glubbdubdrib.