De oudste kunst ter wereld dateert vermoedelijk van ongeveer 39.000 jaar geleden en bevindt zich, tot verbazing van sommige Europeanen, niet in Europese, maar in Indonesische grotten.
Wanneer werden mensen mensen?
Wie op school evolutietheorie onderwezen heeft gekregen, zal zich vast ooit hebben afgevraagd waar de grens tussen aap, mensachtige en mens lag. Wanneer werden mensen mensen? Wetenschappers laten de grens opvallend vaak samenvallen met wat zij zien als de eerste 'creatieve explosie'. Hoewel de datering van zo'n explosie omstreden blijkt – sommigen menen namelijk dat er op het Afrikaanse continent kunst van rond de 70.000 jaar oud bestaat – is het criterium an sich niet controversieel.
Kunst is haar evolutionaire functie voorbij geëvolueerd
Kunst maakt mensen mensen en onderscheidt hen van dieren. Toegegeven: vogels zingen, bijen dansen, bevers bouwen een dam. Dat zijn creatieve activiteiten, maar het zijn ook nuttige activiteiten, die bijdragen aan voortplanting en voortbestaan. De menselijke impuls om verhalen te vertellen, muziek te maken en te tekenen is ook nog steeds te herleiden tot zo'n evolutionair ingegeven behoefte, tot op zekere hoogte. Maar de capaciteit om via kunst op kunst te reflecteren, om te verwijzen, ironisch te zijn, te rebelleren, en om op deze manier hoogst fantastisch, abstract of artificieel werk te produceren, lijkt weinig meer met survival of the fittest te maken te hebben. Menselijke kunst is haar evolutionaire functie voorbij geëvolueerd en daarmee in biologisch opzicht volstrekt nutteloos geworden.
Kunst is een ernstig spel
Kunst is een spel. Want een spel bestaat uit conventies; het is geënsceneerde oorlog waar men elk gewenst moment uit kan stappen – anders dan uit een biologische strijd op leven en dood – door simpelweg de spelregels niet langer te erkennen. Tegelijkertijd is kunst voor velen hetgeen dat het leven, nadat aan de primaire overlevingsbehoeften voldaan is, zin, kleur en richting geeft. Kunst is een ernstig spel.