Deze maand laten mannen hun snor staan om aandacht te vragen voor prostaatkanker en wordt er gecollecteerd voor Alzheimeronderzoek. Ondertussen voeren we de #metoo discussie om een einde te maken aan seksueel geweld door de schijnwerper op slachtoffers en daders te zetten. Vorige maand stond in het teken van borstkanker en op 1 december is het alweer Wereld AIDS Dag.

Natuurlijk zijn dit zaken waar we zo snel mogelijk iets aan moeten doen, maar we lijken alweer vergeten waar twee maanden geleden de noodklok voor geluid werd, of wat vorig jaar het gesprek van de dag was.

Hoe staat het eigenlijk met ebola en het zikavirus, onze afhankelijkheid van Russisch gas, foute beleggingen van pensioenfondsen, bootvluchtelingen, dubbele verpakkingen, slavernij in de cacao-industrie en het afnemende aantal bijen?

De tekst gaat verder onder de foto.

© Brainwash

Logo's van hulporganisaties, de EU, de Wereldbank en de VN (Foto: ANP, Roos Koole).

Uiteindelijk zijn we allemaal wegkijkers; de meeste problemen negeren we. Alles verdient onze aandacht, maar dit is tegelijkertijd onmogelijk; je kunt niet alles tegelijkertijd in de gaten houden.

Het is dus hoog tijd om wat meer aandacht te besteden aan aandacht.

Allereerst, aandacht is een schaars goed. Zodra je je blik richt op het ene, raakt het andere weer uit beeld. De voortdurende strijd om onze aandacht leidt er zeker niet altijd toe dat de belangrijkste zaken ook het meest belicht worden. De krant toont een rij mazzelaars die er op tijd bij zijn om de nieuwe iPhone te mogen kopen en een relletje rondom de nieuwe roman van Charlotte Mutsaers haalt De Wereld Draait Door. Iedereen die wat te melden of te verkopen heeft, haalt alles uit de kast om twee seconden je aandacht te vangen.

De tekst gaat verder onder de video.

Schrijfster Charlotte Mutsaers in DWDD over haar interview in de Volkskrant.

Hiernaast leidt bewustwording niet tot 'bewustblijving'. De aandacht krijgen is al moeilijk, maar haar vasthouden is onmogelijk. We maken ons boos over de zeehondenjacht, maar zodra onze aandacht zich heeft verplaatst naar de kap van regenwouden en de uitstervende witte neushoorn, is de jacht op zeehondjes allang alweer hervat. 'Spotlight' acties werken goed, maar omdat onze focus zich steeds verplaatst, is de werking slechts van tijdelijke aard.

Onze aandacht is dan misschien een grondstof die nooit uitgeput raakt, maar we hebben er ook niet voldoende van om alles blijvend de aandacht te geven die het nodig heeft. Daar kunnen we ons schuldig over voelen en nog beter ons best doen, maar we kunnen ons ook afvragen of we wel op de juiste weg zitten.

De grootste misvatting is dat om problemen op te lossen we iedereen betrokken zouden moeten houden. Het is voldoende als we de aandacht voor de juiste dingen, op het juiste moment, bij de juiste personen krijgen, zodat ze adequate actie kunnen ondernemen:

  • Het juiste moment: Het is veel gemakkelijker om een ramp – een ingestort gebouw of een brand – onder de aandacht te krijgen, dan een dreigende ramp – falend toezicht. Een brand is concreet, beeldend en beweegt ons, terwijl een verhaal over falend toezicht minder urgent, abstract en saai is. Toch is dat het moment om in te grijpen, en niet als het al te laat is.

  • De juiste personen: Het is algemeen bekend dat Alzheimer en alvleesklierkanker erg zijn, maar niet welke onderzoeken we het beste kunnen financieren om zoveel mogelijk ellende te voorkomen. Ons geld is nodig, maar onze expertise niet. We kunnen ons niet overal voldoende in verdiepen.

  • Een adequate oplossing: Als het redden van de tonijn vergt dat we allemaal onmiddellijk stoppen met tonijn eten, dan houden we dat misschien een tijdje vol, maar zodra er problemen met buffelmozzarella, eieren of kweekvis opduiken, verslappen we weer. Onze aandacht is nodig om het probleem op de agenda te zetten, maar om het permanent onderdeel te maken van de oplossing – diersoorten redden en klimaatproblemen voorkomen – is ronduit gevaarlijk.

'Aandacht' speelt een belangrijke rol bij ieder probleem, dus daar moeten we zuinig mee omspringen. We kunnen soms beter streven naar redelijke oplossingen waar we weinig omkijken naar hebben, dan naar 'perfecte' oplossingen waar we blijvend veel moeite voor moeten doen. Beter een CO2-heffing, dan steeds vragen of iedereen de verwarming wat lager wil zetten; beter een saaie commissie die regelmatig bekijkt waar we het beste onderzoek naar kunnen doen, dan het algemeen publiek voortdurend bestoken met vergeten ziektes.

De tekst gaat verder onder de video.

Obama doet mee aan de ALS Ice Bucket Challenge.

Natuurlijk is het lachen om de Ice Bucket Challenge, word je ontroerd door de hulp aan Roemeense bejaarden bij MAX Maakt Mogelijk en raak je geïnspireerd door Casper van Eijcks niet aflatende strijd tegen alvleesklierkanker. Uiteraard moet er ruimte zijn voor mensen die een specifiek goed doel een warm hart toedragen, maar kunnen we soms niet beter gewoon geld doneren aan de algehele bestrijding van ziektes en hulp aan behoeftigen?

'Awareness' is niet het doel, maar een middel om problemen aan te pakken. En het zijn de onverwachte problemen, en daar zijn er genoeg van, die onze aandacht het hardste nodig hebben. Maar in plaats van met 'aandachtzuinige' oplossingen te komen voor de bekende problemen, proberen we de publieke aandacht democratisch te verdelen; voor ieder probleem een eigen maand, jaar of dag. Net als aandacht hebben we er ook daar niet genoeg van.