De problemen waarmee stellen naar relatietherapeuten gaan, lijken opvallend vaak op de problemen waar de samenleving mee worstelt. Gebrek aan communicatie. Onthechting en vervreemding. Gebroken beloften. Machtsspelletjes. Onvervulde verlangens.

Een vraag die ons de laatste tijd bezighoudt is dan ook: wat als we maatschappelijke vraagstukken eens opvatten als liefdesproblemen? En wat valt er te ontdekken als we de kennis van relatietherapeuten loslaten op maatschappelijke verhoudingen?

Nu zijn er momenteel twee dominante theorieën in de relatietherapiepraktijk: 'Emotionally Focused Therapy' (EFT) en het 'Differentiatiemodel'. Welke zet zoden aan de dijk als je vastloopt in je relatie - met een politieke tegenstander, een irritante buurvrouw, een radicaliserende neef, een wanhopige immigrant, een onuitstaanbare samenwerkingspartner? Laten we ze eens naast elkaar leggen.

EFT is een model van klinisch psycholoog Sue Johnson. We worden weerloos geboren in een onveilige wereld. Het belang van een veilige plek, een hechtingsfiguur, zit evolutionair in ons gebakken. Vanuit die plek kunnen we de wereld ontdekken. Dat geldt nadrukkelijk in onze kindertijd, maar feitelijk ook voor ons volwassen leven. Alleen: in alle hechtingsrelaties gaat wel iets mis en die tekorten zullen we - of we nu willen of niet - op een zekere dag op de ander willen verhalen. De vraag is daarom: hoe kunnen we elkaars 'kleine kind' compassie tonen en de ruimte geven om zich deze keer wel veilig te hechten?

De tekst gaat verder onder de foto.

© Brainwash

(Foto: Dimitar Belchev)

In therapie zal Johnson vragen om ons te verdiepen in de pijn van de ander en moeite doen om zijn of haar pijnplekken te leren kennen. Als we weten met welke overtuigingen over veiligheid en vertrouwdheid de ander is opgevoed, kunnen we vervolgens begrijpen waarom die ander zich 'uit machteloosheid' terugtrekt uit de discussie, of juist 'om gezien te worden' in de aanval gaat. Johnson zou ieders emotie rechtvaardigen - die van de ander, maar ook die van onszelf – en hameren op compassie. We hebben allemaal geborgenheid en veiligheid nodig.

Het Differentiatiemodel is binnen de relatietherapie uitgewerkt door seksuoloog en klinisch psycholoog David Schnarch. Uitgangspunt is dat we worden geboren in een emotionele kluwen van onze ouders en andere gezinsleden. Daar moeten we ons uit losmaken en dat kan door ons meer te differentiëren: een onderscheidend persoon worden.

Schnarch zou beginnen met zelfconfrontatie: hebben wij misschien het idee dat de ander (de buurman, de politicus, de immigrant) iets moet doen om ons voorgoed te verlossen van ons eigen gebrekkige zelfgevoel? Ons aldoor knagende gevoel van machteloosheid, vervreemding of onveiligheid? Zou het kunnen, prikt Schnarch, dat we - net als veel stellen - over emotionele verwijdering klagen (met de buurman, de lijsttrekker, de baas), maar dat we eigenlijk te veel op elkaar gericht zijn? Als ík jeuk heb moet jíj krabben. Als ik bang ben moet jij mij kalmeren. Grow up - zou Schnarch na een eerste sessie met ons zeggen.

Hij zou ons vervolgens attenderen op onrealistische verwachtingen van de relatie, en de neiging de ander te willen veranderen. Een goede partner (of medemens, of politicus) is niet iemand die al je wensen uit laat komen. We zullen altijd onze eigen angsten, twijfels en pijn te verdragen hebben. Kortom, bromt Schnarch: richt je niet tot de ander om je van je eigen pijn te verlossen.

Geruststellend voegt hij daar aan toe: woede en frustratie horen bij het huwelijk / samenleving, dus ook bij deze. En wil je dat het ook nog leuk wordt, weet dan dat een relatie die alleen hechting serieus neemt geen lang leven is beschoren. De mens verlangt immers ook altijd naar het onbekende en is bovendien uit nature ietwat egoïstisch. Zorg dat je goed op eigen benen staat. Een goede partner is nu eenmaal ook a pain in the ass - en dat geldt ook voor een goede medeburger.

Als Sue Johnson's recept 'houd elkaar stevig vast' luidt, zegt David Schnarch juist: 'zorg eerst voor jezelf'. En dan niet als Dikke Ik, maar als volwassen mens die in staat is om verantwoordelijkheid te nemen voor zichzelf.

Het is duidelijk dat Sue en David het over weinig eens zijn. Maar ze delen wel de opvatting dat we tegenwoordig erg snel scheiden. Beiden pleiten hartstochtelijk voor volhouden, want dat verdiept de relatie. In samenlevingstermen: met 'rot dan maar op' maken we ons er te makkelijk vanaf.

Gebaseerd op de hechtingstheorie die psychiater John Bowlby ontwikkelde. Volgens Bowlby is een goede interactie tussen opvoeders en hun kinderen crusiaal voor een veilige hechting van het kind. Als die hechting er niet is, heeft dat gevolgen voor de emotionele ontwikkeling en kunnen leerproblemen, problemen met eigenwaarde of met het aangaan van relaties ontstaan. 

Gebaseerd op het werk van psychiater Murray Bowen.